برای آشنایی بیشتر با هر حشره، مطلب آن را دنبال کنید ....
حشرات:
حشرات ردهای از بندپایان هستند که نه تنها از نظر کشاورزی بلکه از جنبههای پزشکی، دامپزشکی، بهداشتی و اقتصادی دارای اهمیت زیادند. تا به حال بیش از یک میلیون گونه حشره شناخته شده است که 75% گونههای جانوری را شامل میشوند و همگی آنها در خصوصیات زیر مشترکاند:
الف) بدن آنها سه قسمتی است یعنی از سر، قفسهی سینه و شکم تشکیل شده است.
ب) دارای سه جفت پای بندبند در ناحیه قفسه سینهاند (شش پایان).
پ) دارای یک جفت شاخک در ناحیهی سر هستند.
همچنین حشرات دارای یک یا دو جفت بال در ناحیهی قفسه سینهاند اما وجود بال در تمامی حشرات عمومیت ندارد و برخی از حشرات بیبالاند. در قسمت سر یک جفت شاخک وجود دارد که در حشرات مختلف متفاوت است.
قطعات دهانی آنها نیز متفاوت است و برحسب نوع قطعات دهانی آنها، روشهای مختلف تغذیهای در آنها به وجود آمده است. برخی از آنها جونده (ساینده) هستند و با آروارههای قوی خود قسمتهای مختلف بافتهای میزبان را میجوند و از آنها تغذیه میکنند. مثل ملخها و آبدزدک. گروه دیگر قطعات دهانی زننده-مکنده دارند؛ یعنی قطعات دهانی آنها به شکل سوزنهایی درآمده است و با سوراخ کردن بافت میزبان از شیره گیاه یا از خون میزبان تغذیه میکنند، مانند سنها، شتهها، ککها و ساسها. برخی دیگر قطعات دهانی مکنده دارند که قدرت زنندگی و سوراخ کردن بافت میزبان را ندارند و فقط میتوانند شهد و نوش گلها را بمکند، مثل پروانهها. برخی نیز مثل مگسهای خانگی مواد مایع را میلیسند. آنها قطعات دهانی لیسنده دارند و بالاخره بعضی از حشرات مثل زنبورها قطعات دهانی مختلط دارند یعنی هم میتوانند بجوند و هم میتوانند بمکند. پس نوع تغذیه حشرات بسیار متنوع است.
پاها از ضمائم قفسهی سینه و عضو اصلی حرکت و راه رفتن حشراتاند و بسته به شرایط زندگی حشره، تغییرات ساختمانی زیادی در آنها مشاهده میشود و انواع مهم آنها عبارتاند از: پاهای دونده (سوسری)، پاهای رونده (سوسک)، پاهای کَننده (آبدزدک)، پاهی جهنده (ملخ)، پاهای شکاری (شیخک) و پاهای شناگر (سن آبزی).
مراحل مختلف رشد، پوستاندازی و دگردیسی حشرات:
از آنجایی که حشرات بیمهرهاند و اسکلت داخلی ندارند، بدن آنها از یک پوشش محکم به نام کوتیکول پوشیده شده است که مانند یک اسکلت خارجی از بدن حشره محافظت میکند. از آنجایی که پوست با بزرگ شدن و افزایش حجم حشره گنجایش نگهداری بدن را ندارد، حشره با شکافتن آن در چند مرحله، پوستی جدید با گنجایش بیشتر ایجاد میکند. به این عمل "پوستاندازی یا تعویض جلد" میگویند و فاصلهی بین دو پوستاندازی متوالی را یک "سن" مینامند. گفتنی است که حشرهی بالغ هرگز رشد نمیکند و اصولاً عمل رشد و سپس پوستاندازی حشره به مراحل نوزادی او محدود میشود.
حشرات که عمدتاً تخمگذار هستند، در بدنشان از مرحلهی تخم تا حشرهی کامل (حشرهی بالغ)، با تغییرات ساختمانی شگرفی مواجه میشوند. مراحل مختلف تغییر شکل حشره را پس از خروج از تخم تا ظهور حشره کامل، "دگردیسی" مینامند. دگردیسی به معنی "تغییر شکل" و "دگرگونی" است. از نظر دگردیسی حشرات به سه دسته تقسیم میشوند:
الف) حشرات بدون دگردیسی
ب) حشرات با دگردیسی ناقص
پ) حشرات با دگردیسی کامل
حشرات بدون دگردیسی:
در این دسته اختلاف شکل و تغییرات ساختمانی بین نوزاد، که اصطلاحاً "پوره" نامیده میشود، و حشره کامل کم است و بیشتر به اندازهی بزرگتر حشرهی کامل و رنگ تیرهتری آن (نسبت به پورههای سنین مختلف) مربوط میشود. این نوع دگردیسی در حشرات زیر ردهی بیبالان به چشم میخورد، مانند دم مو نقرهای.
حشرات با دگردیسی ناقص:
در این گروه از حشرات، بین نوزاد (پوره) و حشرهی کامل، علاوه بر اختلاف اندازه و رنگ، تفاوتهای دیگری نیز دیده میشود که مهمترین آنها وجود بال در حشرهی کامل و نبودن آن در پورههای سنین مختلف است. هر چند آثار پیدایش بال معمولاً از پورهی سن دوم به بعد دیده میشود، مانند ملخها و سنها.
حشرات با دگردیسی کامل:
در این دسته از حشرات تفاوتهای زیاد دیگری، علاوه بر وجود بال بین حشرهی کامل و نوزاد که در این حشرات اصطلاحاً "لارو" نامیده میشود، وجود دارد. لاروهاظاهری کرم مانند دارند و اغلب دارای قطعات دهانی جونده (ساینده) هستند. معمولاً محل زندگی و نوع غذای لاروها با حشرهی کامل متفاوت است. لاروها پس از چند بار پوستاندازی و گذراندن سن لاروی به "شفیره" تبدیل میشوند. شفیره دورهای از زندگی حشرات است که حد واسط نوزاد کرمی شکل و حشرهی بالغ بالدار است، که از نظر شکل و ساختمان بدن کاملاً با هم متفاوتاند. در دورهی شفیرگی، که فعالیتهای حیاتی حشره به حداقل میرسد، بافتهای بدن حشره، ابتدا به هم ریخته و سپس بر اساس طرحی جدید اندامهای بدن ساخته میشود. حشره در دورهی شفیرگی تغذیه نمیکند، تحرک ندارد و در محلی ثابت میماند. گاهی لارو قبل از تبدیل شدن به شفیره و برای محافظت آن، پیله یا غلافی دور خود میتند. پس از پایان مرحلهی شفیرگی که در مقایسه با مراحل دیگر کوتاه است حشرهی کامل ظاهر میشود.
درصورتی که تمایل به یادگیری طبقهبندی حشرات دارید پست طبقهبندی حشرات را دنبال کنید.
کنهها:
کنههای گیاهی ردهای از بندپایان هستند که از آفات گیاهان زراعی و باغی محسوب میشوند. اختلاف آنها با حشرات به این شرح میباشد: 1- کنهها به جای شاخک دارای کلیسر میباشند. 2- برخلاف حشرات، بدن آنها از دو قسمت سر سینه و شکم تشکیل شده است. 3- کنههای بالغ دارای 4 جفت پا بوده و حشرات دارای 3 جفت پا میباشند.
بیشتر کنههایی که در کشاورزی اهمیت دارند در سطح برگ تولید تار میکنند، که به آنها کنههای تار عنکبوتی میگویند. کنههای گیاهی دارای قطعات دهانی برنده و مکندهاند، به این ترتیب که موقع تغذیه ابتدا بافت گیاه را پاره میکنند و پس از خروج شیرهی گیاهی آن را میمکند. در این حالت مقداری از آب گیاه از محل پاره شدن تبخیر میشود و به این علت برگها و میوهها به شدت میریزند. یکی از کنههای معروف در ایران که خسارت اقتصادی زیادی دارد کنهی تار عنکبوتی یا کنهی دو نقطهای است. این آفت روی اغلب درختان میوه مخصوصاً سیب فعالیت دارد و بر اثر تغذیهی آن برگها گَردآلود، خشک و تار عنکبوتی میشوند. در اوایل بهار کنهها پس از کمی تغذیه و تنیدن تار در پشت برگها تخمریزی میکنند.
حال که با حشرات و کنهها آشنا شدید، راههای پیشگیری و کنترل آنها را در پست پیشگیری و کنترل آفات گیاهی یاد بگیرید.
منبع: کتاب کنترل آفات و امراض - شاخه کاردانش گروههای تحصیلی امور زراعی-امور باغی رشتههای کشاورزی - انتشارات سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش