برای خواندن مطالب آموزشی دیگر در مورد کشت و کار فلفل مطالب زیر را دنبال کنید:
فلفل دلمه‌ای گلخانه‌ای (Capsicum annuum) گیاهی از خانواده بادمجانیان (Solanaceae) و هم‌خانواده بادمجان، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی است.
این گیاه دارای ظرفیت تولیدی بالایی است و به طور معمول در سه رنگ قرمز، زرد و نارنجی پرورش داده می‌شود. البته ارقامی با رنگ‌های قهوه ای، بنفش و سفید نیز وجود دارند، اما این ارقام متقاضی کمی دارند.
ارقام فلفل‌دلمه‌ای:
انتخاب ارقام مختلف فلفل‌دلمه‌ای به رنگ، مقاومت به بیماری‌ها، مراحل تولید و عملکرد آن بستگی دارد.
در پرورش فلفل‌دلمه‌ای که تنوع ارقام به لحاظ رنگ میوه بالا است؛ توصیه می‌شود بیش از یک رنگ در گلخانه کشت نگردد؛ مگر این که در فضاهایی جدا از هم این‌کار صورت گیرد.
ضمن این‌که شرایط مورد نیاز برای هر یک از ارقام می‌تواند در ایجاد بستری مناسب برای دستیابی به حداکثر بازده ممکن، محسوس به نظر برسد.
نکته دیگر در انتخاب رقم، میزان بازارپسندی آن است؛ به طوری‌که در فلفل‌دلمه‌ای، رقم قرمزرنگ از مقبولیت بیشتری (85 درصد) نسبت به رنگ‌های دیگر برخوردار است.
پس از آن نیز رنگ زرد در مقام دوم و همچنین رقم نارنجی رنگ پس از این دو قرار دارد.
کاشت فلفل‌دلمه‌ای:
کاشت فلفل‌دلمه‌ای در گلخانه به روش نشاکاری انجام گیرد.
این گیاه، سرعت جوانه‌زنی کمی دارد؛ به‌طوری‌که 4 تا 5 هفته رشد نشاء آن به طول می‌انجامد.
خیساندن بذر قبل از کاشت در سینی نشاء، برای تسهیل آن، معمول است.
بذر فلفل‌دلمه‌ای به نسبت گران است و به همین جهت بهتر است که شرایط مطلوبی برای جوانه‌زنی فراهم باشد تا تلفات آن به حداقل برسد. بهترین دما برای جوانه‌زنی، 25 درجه سانتی‌گراد است و بعد از جوانه‌زنی باید دما به 18 تا 20 درجه برسد، چون رشد رویشی این گیاه در این محدوده دمایی، بهتر است.
بوته‌ها معمولا با تراکم 8/2 تا 3 عدد در مترمربع کشت می‌شوند. فاصله بوته‌ها از هم 50 سانتی‌متر و فاصله ردیف‌ها از هم نیز به 80 تا 100 سانتی‌متر می‌رشد.
شرایط رشد فلفل‌دلمه‌ای:
محدوده دمایی مناسب برای رشد فلفل‌دلمه‌ای 15 تا 35 درجه سانتی‌گراد است. البته بهترین رشد آن در بازه دمایی 25 تا 27 درجه سانتی‌گراد اتفاق می‌افتد.
این محدوده دمایی در بهار و تابستان که نور بیش از 1000 لوکس است، ایده آل و امکان‌پذیر است، اما باید دقت کرد که اگر نور کم باشد، دامنه دما را نیز باید پایین آورد.
اگر دما به بیش از 35 درجه سانتی‌گراد افزایش یابد، بوته‌ها دچار گل‌ریزی، عدم تلقیح و لکه‌سوختگی می‌شوند.
چنان‌چه دما نیز زیر 15 درجه سانتی‌گراد باشد، عدم تلقیح و در پایین‌تر از 10 درجه سانتی‌گراد، سرمازدگی رخ می‌دهد.
به همین جهت جدولی تنظیم شده که در آن دمای متناسب با شدت نور در گلخانه پرورش فلفل‌دلمه‌ای قید شده است.
|
شدت نور (لوکس) |
دما (درجه سانتی‌گراد) |
|
0 (شب) |
18 تا 19 |
|
0 تا 5000 (روزهای ابری) |
19 تا 20 |
|
5000 تا 10000 |
21 تا 22 |
|
10000 تا 20000 |
23 تا 24 |
|
20000 تا 30000 |
25 تا 26 |
|
30000 (تابستان) |
27 تا 28 |
البته در گلخانه‌ها نمی‌توان با این دقت، نور و دما را تنظیم کرد.
برای مثال در محدوده شدت نوری 30 هزار لوکس که دما افزایش می‌یابد، باید فضای گلخانه خنک شود که بسیار هزینه‌بر است.
میوه‌ریزی فلفل‌دلمه‌ای بسیار وابسته به رابطه بین دما و رطوبت دارد، به‌طوری‌که اگر دما بالا بوده و رطوبت خاک پایین باشد، ریزش گل و میوه را در پی خواهد داشت. پس در کشت این گیاه باید رطوبت را در حد ایده‌آل نگه داشته و دما را بالا نبرد.
کوددهی فلفل دلمه‌ای:
طول بوته فلفل‌دلمه‌ای در شرایط گلخانه‌ای و در طی یک دوره کامل می‌تواند به بیش از 3 متر برسد.
بنابراین باید تغذیه آن به اندازه کافی باشد. اما از آن‌جایی‌که فلفل‌دلمه‌ای رشد کندی دارد، نیاز غذایی و مصرف آب آن از گوجه‌فرنگی کمتر است.
در کشت خاکی کاربرد حدود 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن قبل از انتقال نشاء، ضروری است.
استفاده از مقادیر بیشتر نیتروژن توصیه نمی‌شود؛ زیرا سبب کاهش تشکیل میوه می‌گردد.
استفاده از مقادیر زیاد کودهای حاوی نیتروژن آمونیومی سبب کاهش جذب کلسیم و بروز پوسیدگی گلگاه شده و توصیه نمی‌شود.
مواد غذایی که هم‌زمان با آبیاری به صورت محلول استفاده می‌شود، به مقدار یک میلی‌گرم در هر لیتر آب می‌باشد که این مقدار در هنگام انتقال نشاء در کشت غیرخاکی، شامل:
ppm 110 کلسیم، ppm 119 پتاسیم، ppm 50 فسفر، ppm 70 نیتروژن، ppm 55 گوگرد و ppm 110 منیزیم می‌باشد.
در صورتی‌که میزان این مواد غذایی برای فلفل‌دلمه‌ای که به‌طور کامل رشد کرده شامل ppm 65 گوگرد، ppm 48 منیزیم، ppm 200 پتاسیم، ppm 50 فسفر و ppm 160 نیتروژن است.
این محلول همچنین انواع ریزمغذی‌ها مانند آهن، بور و دیگر عناصر مؤثر در رشد گیاه را فراهم می‌سازد.
pH محلول باید بین 5/5 تا 5/6 و EC آن نیز بهتر است که بین 2/1 تا 1/2 میلی‌موس باشد.
آبیاری فلفل دلمه‌ای:
فلفل‌دلمه‌ای دارای ریشه‌های سطحی است و به تنش رطوبتی بسیار حساس است.
تنش رطوبتی می‌تواند باعث ریزش گل‌ها و تولید میوه‌های ریز شود و همچنین سبب کاهش سطح برگ و افزایش آفتاب‌سوختگی شود.
در فصل تابستان که میزان نور و طول روز افزایش می‌یابد، برای تعادل در رشد باید تعداد دفعات آبیاری در طول روز افزایش یابد.
لازم به ذکر است که آبیاری زیاد این گیاه در خاک‌های دارای زهکشی ضعیف می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های خطرناک شود.
هرس و تربیت فلفل‌دلمه‌ای:
فلفل‌دلمه‌ای، گیاهی است با ویژگی رشد نامحدود که دائماً ساقه و برگ‌های جدید در آن ایجاد می‌شود.
به همین دلیل باید مرتباً برگ‌ها و ساقه‌های آن را برای کنترل رشد و برداشت محصول خوب، هرس کرد.
بوته‌های فلفل‌دلمه‌ای معمولاً وقتی به ارتفاع 50 سانتی‌متری می‌رسند، حدود 4 تا 5 شاخه فرعی تولید می‌کنند.
از بین این شاخه‌های فرعی حدود 2 تا 4 عدد، بسته به نوع سیستم پرورشی مورد نظر، باید انتخاب شود.
از آنجا که در سیستم دو شاخه‌ای، رشد رویشی زیاد می‌شود (چون میوه زیادی ندارد) پس خیلی توصیه نمی‌شود.
اما سیستم 3 و 4 شاخه‌ای هر دو قابل انجام هستند.
در هر صورت در این مرحله باید شاخه‌های قوی را انتخاب کرده و نگه داشت.
شاخه‌هایی که نگه داشته می‌شوند را به وسیله نخ هدایت کرده و پس از 2 تا 3 متر ارتفاع روی سیمی مهار و مستحکم می‌شوند.
روی این شاخه‌ها، بسته به شرایط مثل نور کم یا زیاد، 3 تا 4 میوه تشکیل می‌شود.
بعد از این‌که میوه‌های اولیه فلفل‌دلمه‌ای بالغ شده و به اندازه برداشت رسیدند، قسمت بالای شاخه شروع به ریزش گل می‌کند که این به دلیل خود تنظیمی ذاتی فلفل‌دلمه‌ای است.
گل‌های فلفل‌دلمه‌ای در زاویه برگ تشکیل می‌شود و شاخه‌ها از هم مستقل هستند.
شاخه‌های فرعی هم روی شاخه‌های اصلی رشد می‌کنند که باید آن‌ها را حذف کرد، مگر این‌که شرایط رشد و میوه‌دهی این شاخه‌ها نیز فراهم باشد.
در شرایط روزکوتاه (پاییز و زمستان)، معمولاً در هرس 4 شاخه، شاخه‌های فرعی را نگهمیدارند؛ چرا که برخی شاخه‌ها رشد نکرده و به اصطلاح کور می‌شوند اما در شرایط روزبلند (بهار و تابستان) که شاخه‌های اصلی رشد خوبی دارند، دیگر شاخه‌های فرعی را نباید نگه‌داشت؛ حتی اگر نور خوب باشد.
البته در هرس 3 شاخه، در ماه‌هایی که نور کم است، باید شاخه‌های فرعی حذف شوند، اما در شرایطی که نور زیاد باشد، شاخه‌های فرعی را نگه‌داشته و یک میوه از آن می‌گیرند.
این‌که در هر شاخه چند میوه نگه‌داشته شود، بستگی به شرایط نور گلخانه دارد؛ به‌طوری‌که در نور کم 3 میوه و در نور زیاد تا 5 میوه را نگهمیدارند.
برداشت و بسته‌بندی:
زمان برداشت محصول 7 تا 9 هفته پس از تشکیل میوه‌ها است. برداشت میوه وقتی انجام می‌گیرد که میوه رنگ گرفته باشد.
برای برداشت لازم نیست منتظر باشیم تا رنگ‌گیری کامل شود؛ بلکه اگر میوه حدود 70 تا 80 درصد رنگ گرفته باشد هم کافی است.
البته اگر برداشت میوه برای عرضه به مناطق دوردست باشد، وجود لکه رنگ روی میوه هم می‌تواند مجوزی برای چیدن شود؛ زیرا پس از چیدن، فرآیند رنگ‌گیری آن به مرور زمان ادامه دارد.
فلفل‌دلمه‌ای گلخانه‌ای را معمولاً سبز رنگ برداشت نمی‌کنند؛ چون میوه‌های رنگی فلفل‌دلمه‌ای را به قیمت بهتری خریداری می‌کنند.
البته همه ارقام فلفل‌دلمه‌ای در ابتدا سبز رنگ هستند و پس از بزرگ شدن و بلوغ میوه، رنگ آن‌ها بسته به نوع رقم نمایان می‌شود.
برداشت فلفل‌دلمه‌ای به صورت تدریجی و معمولاً هفته‌ای یک‌بار به‌وسیله قیچی باغبانی، انجام می‌گیرد.
البته زمان برداشت در فلفل‌دلمه‌ای، بسته به شرایط بازار، قابلیت جابه‌جایی دارد.
دوره پرورش فلفل‌دلمه‌ای به‌طور معمول یک‌سال است، اما می‌توان در صورت مدیریت صحیح، آن را بیش از یک‌سال هم در گلخانه نگهداری کرده و از آن بهره‌وری داشت.
نشاهای فلفل‌دلمه‌ای در تیرماه تهیه و مردادماه به زمین اصلی منتقل می‌شود.
انتقال در شهریورماه توصیه نمی‌شود، چون رشد اولیه فلفل‌دلمه‌ای نور زیادی می‌خواهد و از نیمه شهریور به بعد نور کم شده و بوته‌های فلفل رشد اولیه کافی نخواهند داشت؛ بنابراین میزان تولید محصول و سوددهی آن کاهش می‌یابد.
شکل میوه در ارقام مختلف، متفاوت است؛ اما فلفل‌دلمه‌ای مکعبی بازارپسندتر بوده و مخصوص صادرات است.
در صورتی‌که قسمت گلگاه میوه کشیده باشد، خیلی مطلوب نیست و رقم و دما (دمای بالا، کشیدگی میوه بیشتر) در ایجاد این شکل در میوه مؤثر هستند.
کج و بدشکل شدن میوه نیز اغلب به دلیل نوسانات دمایی در زمان گرده‌افشانی، اتفاق می‌افتد. خصوصاً دمای بالا باعث می‌شود تخمدان دفرمه شده و از حالت یکنواخت خارج شود.
ارقام قرمزرنگ حساسیت کمتری به این نوسانات دارند، اما ارقام نارنجی و زرد حساس‌تر هستند.
دمای پایین هم در تغییر شکل میوه بی‌تأثیر نیست؛ به‌طوری‌که اگر در زمان تلقیح میوه، دما پایین باشد، میوه پارتنوکارپ (بدون بذر) ایجاد می‌شود.
پارتنوکارپ شدن اگرچه می‌تواند ویژگی خوبی باشد، اما چون در فلفل‌دلمه‌ای موجب ایجاد میوه‌های ریز و بی کیفیت می‌شود، خیلی موردپسند نیست.
با این وجود، دیگر عوامل خارجی مانند زنبورهای عسل یا گرده‌افشانی مصنوعی می‌تواند در روند گلدهی، میزان محصول و کیفیت آن مؤثر واقع شود.
پس از برداشت فلفل‌دلمه‌ای باید آن را در دمای 8 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 90 درصد نگهداری نمود.
برای بسته‌بندی آن نیز معمولاً جعبه‌های مقوایی که داخل آن پلاستیکی با چند سوراخ برای تهویه باشد، مناسب است.
لازم به ذکر است به شرایط نگهداری پس از برداشت فلفل‌دلمه‌ای نیز باید دقت داشت؛ زیرا اگر رطوبت محل نگهداری به میزان 2 درصد کاهش یابد، موجب نرم شدن میوه می‌شود.
کاهش 5 درصدی رطوبت نیز چروک شدن میوه را در پی خواهد داشت که دیگر بازارپسند نیست.
منبع: مجله داس و کشاورزی، شماره 6، صفحه 59