تاریخچه
آووکادو براساس شواهد باستان‌شناسی از حدود ۱۰ هزار سال پیش به عنوان میوه‌ای خوراکی در کشور مکزیک مورد استفاده بوده و از همین زمان نیز با گزینش‌های مصنوعی انجام شده به عنوان یکی از اولین درختان اهلی شده جهان مطرح است. براین اساس، برای درک الگوی اهلی شدن و تکامل درختان میوه به ویژه در مناطق با تنوع زیستی بالا آووکادو گونه مهمی محسوب می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که جنس آووکادو (Persea) از مناطق مرتفع بخش مرکزی و شرقی مکزیک و نواحی مرتفع مجاور آن در گواتمالا منشأ گرفته است. در حال حاضر این محصول به طور گسترده‌ای در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان پراکنده شده و در کشورهای مختلف به روش‌های گوناگونی مورد مصرف قرار می‌گیرد. تولید جهانی آووکادو حدود 3/5 میلیون تن است که حدود ۲۰ درصد آن صادر می‌شود.
گیاه‌شناسی آووکادو
آووکادو (Persea americana) از خانواده برگ‌بو (Lauraceae) است که یکی از قدیمی‌ترین خانواده‌های گیاهان گلدار با حدود ۵۰ جنس و ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ گونه است. اغلب این گیاهان، درختان و درختچه‌های همیشه سبز بومی نواحی گرمسیر و نیمه‌گرمسیر هستند که در بعضی موارد ترکیبات معطری نیز دارند.
جنس‌ها و گونه‌های مهم
معروف‌ترین جنس خوراکی همان آووکادو (Avocado) یا آگواکیت (Aguacate) است که نام علمی آن Persea Mills بوده و گونه‌های تجاری آن Persea gratissima و Persea americana هستند. میوه در اغلب گونه‌های این جنس ریز و فاقد ارزش اقتصادی است و فقط گونه‌های Persea americana و Persea shiedeana تولید میوه‌های درشت می‌کنند. در این دو جنس میوه‌ها آبدار و فیبری می‌شوند و دارای عطر مطبوعی هستند.
نیازهای اکولوژیکی آووکادو
نیازهای اقلیمی آووکادو با ویژگی‌های آب و هوایی خاستگاه آن مطابقت داشته و به طور کلی به عنوان گیاهی نیمه‌گرمسیری شناخته می‌شود. بررسی‌ها نشان داده است که نژاد گرمسیری آنتیلین یا وست ایندین در ارتفاع ۱۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد و باردهی خوب و کمترین مقدار چربی (حدود ۲ تا ۵ درصد) را داشته ولی ارقام نیمه‌گرمسیری گواتمالایی و مکزیکی در ارتفاع ۳۰۰ متری عملکرد خوبی داشته‌اند.
مشاهدات نشان می‌دهد که آووکادو اگرچه خاستگاهی نیمه‌گرمسیری و گرمسیری دارد، اما از قدرت سازگاری بالایی با شرایط اقلیمی برخوردار بوده و امکان پرورش آن در محدوده‌ای وسیع در حدفاصل نواحی گرمسیری تا عرض جغرافیایی حدود ۳۰ درجه شمالی و جنوبی وجود دارد. بدیهی است که بهترین باردهی آووکادو محدود به ناحیه محدودی از این منطقه وسیع است که عملاً بین عرض‌های جغرافیایی 23/5 درجه شمالی و جنوبی قرار دارد. به هر حال یکی از دلایل عمده بالا بودن گسترش جغرافیایی و سازش‌پذیری این محصول به شرایط اقلیمی را باید تنوع گسترده ژنتیکی آن دانست.
تفاوت‌های نژادهای آووکادو در تحمل شرایط محیطی توانسته است در خصوصیات محصول تولیدی آن‌ها اثرات بارزی داشته باشد. به عنوان مثال نژادهای نیمه‌گرمسیری (مانند نژاد مکزیکی) به دلیل بالاتر بودن تحمل سرمایی از درصد روغن بیشتر (9 تا ۳۰ درصد)، قند کمتر و عطر بیشتری نسبت به نژادهای گرمسیری برخوردارند.
1-خاک مناسب آووکادو
آووکادو می‌تواند در انواع مختلف خاک با منشأ آتشفشانی، لومی شنی و یا آهکی رشد و باردهی خوبی داشته باشد. مقدار پ‌هاش مناسب بستر کشت آووکادو حدود ۵ تا ۷ است. از آنجایی که آووکادو به پوسیدگی‌های ریشه حساسیت زیادی دارد، لذا زهکش مناسب از اهمیت زیادی برخوردار بوده و اگر سطح ایستابی بالاتر از عمق 1 متری باشد موجب اضمحلال درخت خواهد شد. آووکادو از نظر تحمل به شوری نیز در گروه درختان حساس طبقه‌بندی می‌شود.
2-بارندگی
اغلب ارقام به تنش آبی و نیز زیادی رطوبت ناشی از زهکشی ضعیف خاک حساس هستند. بارندگی زیاد با داشتن زهکشی مناسب مشکلی ایجاد نمی کند به طور کلی وجود سطح متوسطی از بارش سالانه که در دامنه ۱۲۵۰ تا ۱۷۵۰ میلی‌متر باشد در صورتیکه از توزیع مناسبی برخوردار باشد می‌تواند نیاز آبی آووکادو را برآورده کند.
3-شرایط خشکی
آووکادو خشک بودن بستر را در دوران گلدهی ترجیح می‌دهد ولی وقوع بارندگی‌های ملایم و کوتاه مدت نیز در این مرحله نمی‌تواند سبب بروز لطمه به گل آذین‌ها شود. از آنجایی که ریشه‌های آووکادو کم عمق هستند، خشکی طولانی مدت در زمان‌های بحرانی گلدهی و تشکیل میوه باعث ریزش شدید گل و میوه‌چه‌ها خواهد شد. در بین نژادهای مختلف آووکادو ارقام نژاد West indian و نژاد مکزیکی به ترتیب دارای تحمل بیشتری به بارندگی‌های تابستانی و تنش آبی (خشکی هوا) هستند.
4-درجه حرارت
به طور کلی ارقام مختلف آووکادو به غیر از معدودی از جمله رقم‌های نژاد West indian فاقد قدرت سازش بالایی با شرایط گرم و مرطوب هستند. بهترین دما برای رشد این محصول برابر ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد است. گرمای بیش از این حد باعث کاهش فتوسنتز شده و عملکرد کاهش می‌یابد. مناسب‌ترین رژیم دمایی برای نمو گل‌ها، رشد لوله گرده و نمو جنین در طول روز برابر با ۲۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد و در هنگام شب برابر با ۲۰ درجه سانتی‌گراد تعیین شده است. اگر در زمان گلدهی دمای هوا در روز کمتر از ۱۷ و شب‌هنگام کمتر از ۱۲ باشد، گل‌ها آسیب‌دیده درصد تشکیل میوه کاهش شدیدی خواهد داشت. از طرف دیگر اگر در این دوران هوای روز و شب به ترتیب گرم‌تر از ۳۳ و ۲۸ درجه سانتی‌گراد شود، رشد لوله گرده و نمای جنین تضعیف خواهد شد که سبب کاهش محصول می‌شود. از نظر رطوبت نسبی نیز باید گفت که آووکادو به ویژه در دوره گلدهی و تشکیل میوه، طالب هوایی با رطوبت نسبی بالاتر از ۵۰ درصد است.
5-باد
از آنجایی که شاخه‌های آووکادو ترد و شکننده است لذا وزش باد می‌تواند خسارت زیادی به این درخت وارد کند، به همین خاطر حضور بادشکن از ضروریات پرورش تجاری این محصول است (شکل 1).
شکل 1 ص 12
مشخصات عمومی درخت آووکادو
شکل تاج در درخت آووکادو برحسب رقم می‌تواند از استوانه‌ای و افراشته (مانند انواع بذری و یا رقم‌های Edranol، Bacon و Reed) تا پهن و با گسترش عرضی (Fuerte) یا کروی (Hass) در تغییر باشد. ارتفاع درختان بذری در مناطق بومی می‌تواند تا بیش از ۳۰ متر نیز باشد، اما بلندی درختان پیوندی که در حدود ۱۵ تا ۱۸ متر است، می‌توانند تا ارتفاع ۳۰ متر رشد کنند ولی در صورت پیوند شدن، ارتفاع درختان ۱۵ تا ۱۸ متر می‌رسد. به منظور تسهیل عملیات باغداری و به‌ویژه کنترل آفات و بیماری‌ها بهتر است ارتفاع درخت را در حد ۴ تا ۵ متر نگه‌داشت. اگرچه آووکادو در گروه همیشه سبزها طبقه‌بندی می‌شود اما برخی از ارقام در دوران گلدهی دچار ریزش نسبتاً شدید برگ می‌شوند که البته پس از مدت کوتاهی شاخه‌های انتهایی، این کاهش را جبران می‌کنند. برگ آذین (فیلوتاکسی) آووکادو مارپیچی و دارای برگ‌های سبز تیره در اندازه‌های متنوع است. به طوری که طول پهنک می‌تواند از ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر در نوسان باشد. شکل برگ‌ها ممکن است بیضوی یا تخم‌مرغی باشد. دوره زمانی پیدایش جست‌های رشدی جدید در آووکادو ۳۰ تا ۶۰ روز است (شکل 2).
رشد ریشه در نواحی نیمه‌گرمسیری در تمام طول سال ادامه دارد. طول دوره جوانی درختان آووکادو از ۵ تا ۱۰ سال در نوسان است. برای کوتاه کردن این دوره می‌توان از عملیات حلقه‌زنی، پیوند و یا تهیه نهال از طریق قلمه‌زنی بهره گرفت.
شکل 2 ص 13
1-گلدهی در آووکادو
گل‌آذین آووکادو خوشه مرکبی است از جوانه‌های جانبی شاخه منشأ می‌گیرد. هر گل‌آذین شامل تعداد بسیار زیادی گل‌ریز به رنگ زرد یا سبز رنگ پریده می‌باشد (شکل 3). اگرچه یک درخت بالغ در هر دوره گلدهی ممکن است حدود یک تا دو میلیون گل تولید کند ولی فقط حدود ۲۰۰-500 میوه بالغ خواهد داشت (شکل 4). این حجم وسیع گل در مجموع سبب خروج آب زیادی از درخت می‌شوند و لذا در دوره گلدهی باید مراقب جلوگیری از بروز تنش خشکی باشیم. گل‌ها دوجنسی و دارای ۵ گلبرگ به رنگ سبز کم رنگ مایل به زرد، 12 پرچم (شامل 9 پرچم باروز و ۳ پرچم عقیم) و یک تخمدان تک‌برچه‌ای با یک تخمک هستند. گل‌های آووکادو توسط زنبورهای عسل گرده‌افشانی می‌شوند. در بخش قاعده‌ای که پرچم‌ها مستقر شده‌اند یک جفت غده ترشحی نکتار وجود دارد که در فاصله هر سه پرچم به طور متناوب قرار گرفته‌اند، هر پرچم دارای ۴ کیسه گرده است که گرده‌های چسبناک را رها می‌کنند.
شکل 3 و 4 ص 14
2-گرده‌افشانی و نحوه تلقیح
اغلب رقم‌های تجاری آووکادو خودبارور هستند. به علت طرز رشد گل‌ها و عدم همزمانی رسیدن دانه‌گرده و مادگی گل‌های یک درخت نمی‌توانند خودشان را تلقیح کنند بلکه بایستی توسط گل‌های درختان دیگر یا مجاور، گرده‌افشانی می‌شوند. باد به تنهایی نمی‌تواند سبب انتقال دانه گرده شود اما زنبورها می‌توانند در انتقال دانه گرده از گلی به گل دیگر بسیار مؤثر باشند. برای همین منظور لازم است در زمان شکوفایی گل‌ها حداقل ۲ تا ۳ کندوی زنبور عسل در هر هکتار از باغ آووکادو مستقر شود. آووکادو عادت گلدهی بی‌نظیری دارد که به دایکوگامی یا پروتوژنی معروف است که سبب دگرگشنی در آن می‌شود. بر اساس این پدیده، هر یک از رقم‌های موجود در یکی از دو گروه مکمل A یا B قرار می‌گیرد. این عادت گلدهی به این صورت است که مادگی و گرده‌ها همزمان بالغ می‌شوند ولی در یک زمان واحد، در تمام گل‌های یک درخت فقط مادگی فعال بوده و گل‌های درخت همگی نقش ماده را ایفا می‌کنند اما همین گل‌ها در زمانی دیگر نقش نر داشته و تنها پرچم‌های آن‌ها فعالیت دارد. براساس این وضعیت منحصر به فرد گل‌ها، با توضیح فوق، ارقام آووکادو به دو گروه A و B قابل تقسیم هستند. در گروه A اولین شکوفایی گل هنگام صبح بوده و برای بار دوم در بعدازظهر روز بعد گل‌ها باز می‌شوند. در گروه B اولین شکوفایی بعدازظهر و دومین شکوفایی صبح روز بعد است و بدین ترتیب هر روز صبح تخمدان گروه A می‌تواند با گرده گروه B تلقیح شود و هنگام بعدازظهر نیز گرده‌های گروه A تخمدان‌های گروه B را تلقیح می‌نمایند. گل‌های گروه A در هنگام صبح که باز می‌شوند به عنوان گل ماده عمل کرده و این گل‌ها دارای کلاله سفید رنگی هستند در حالی که گل‌های نر بسته هستند (جدول 1). این گل‌ها تقریباً هنگام بعدازظهر بسته می‌شوند و مجدداً در بعدازظهر روز بعد برای مدت ۳ تا ۴ ساعت باز می‌شوند و این بار در نقش گل نر ظاهر می‌شوند. گل‌های گروه B بعدازظهر به عنوان گل ماده باز شده ولی پرچم‌ها بسته می‌مانند و این گل‌ها هنگام عصر بسته شده و مجدداً صبح روز بعد به عنوان یک گل نر باز می‌شوند (شکل 5).
شکل 5 ص 15
زمان گلدهی آووکادو بسته به نوع رقم متفاوت است. در ارقام مکزیکی گلدهی از اواخر پاییز تا زمستان شروع شده و تا بهار ادامه می‌یابد. در ارقامی مثل Fuerte و Pinkerton که دورگ بین نژادهای گواتمالایی و مکزیکی هستند گلدهی از زمستان آغاز شده و تا اوایل بهار ادامه دارد. زمان آغاز گلدهی برای ارقام west indian اوایل بهار و در ارقام گواتمالایی اواسط بهار است. معمولاً گلدهی حدود 2 ماه طول می‌کشد ولی دوره گلدهی در هوای گرم کوتاه‌تر و در هوای خنک طولانی‌تر می‌شود. گلدهی اغلب به صورت انتهایی و گاهی جانبی روی شاخه فصل جاری انجام می‌شود. برخی زمان گل‌انگیزی آووکادو را پاییز و عده‌ای به پس از پایان رشد شاخه و فصل تابستان مربوط می‌دانند. در هر صورت بروز تنش‌های سرمایی و خشکی را می‌توان از عوامل مؤثر در گل‌انگیری آووکادو دانست.
در خیلی از کشورها ارقامی به عنوان گرده‌دهنده باعث افزایش درصد تشکیل میوه می‌شوند. متعاقب گرده‌افشانی میزان قابل ملاحظه‌ای از میوه‌ها دچار ریزش می‌شوند که می‌تواند ناشی از ضعف گرده‌افشانی و یا رشد رویشی بیش از حد باشد که سبب فقر کربوهیدراتی میوه‌ها و تشدید رقابت برای جذب مواد بین آن‌ها می‌شود.
گل‌آذین آووکادو از نوع خوشه مرکب است که می‌تواند روی دو نوع از شاخه‌های گل‌دهنده محدود (Determinate) و یا نامحدود (Indeterminate) به وجود بیاید. در شاخه محدود انتهای گل‌آذین به یک گل ختم می‌شود و لذا رشد رویشی شاخه به گل‌آذین پایان می‌یابد اما در گل‌آذین نامحدود انتهای گل‌آذین به یک جوانه رویشی ختم می‌شود که ادامه رشد شاخه را تضمین می‌کند (شکل 6).
شکل 6 ص 16
جدول 1 ص 17
با عنایت به رفتار خاص گلدهی در آووکادو لازم است برای تولید محصول کافی همواره ارقام این دو تیپ در مجاورت هم قرار داشته باشند تا گرده‌افشانی و تلقیح مناسب انجام شده و میوه کافی تشکیل شود. در شمال ایران که دو رقم Hass (از تیپ A) و Zutano (از تیپ B) فراوانی بالاتری دارند لازم است نقشه کاشت به گونه‌ای طراحی شود که کارایی گرده‌افشانی در حداکثر بوده و بتوان محصول فراوانی از این ارقام تجاری برداشت کرد.
3-گیاه‌شناسی میوه
میوه آووکادو نوعی سته تک بذری است. بذر بسیار درشت، دولپه‌ای و تک جنین است که با میانبر گوشتی و ضخیمی پوشیده شده است. ضخامت پوست میوه وابسته به نژاد بوده و می‌تواند به ضخامت تا 0/65 سانتی‌متر هم باشد.
سطح پوست میوه دارای ۲۰ تا ۳۰ هزار روزنه است که بسیار کمتر از تعداد روزنه‌های یک برگ است. رنگ پوست میوه‌های رسیده دارای طیف وسیعی است و می‌تواند از سایه‌های مختلف سبز تا زرد مایل به سبز و از قرمز تا خرمایی مایل به قرمز در نوسان باشد. میانبر (گوشت روغنی) به رنگ زرد مایل به سبز تا زرد روشن و میزان روغن آن معادل 7,8 تا 40,7 درصد وزن میوه است. اگزوکارپ پوسته چرمی روی میوه، مزوکارپ بافت پارانشیمی گوشت میوه و اندوکارپ بذر میوه محسوب می‌شود. شکل میوه هم می‌تواند بر حسب رقم به سه حالت گرد، بیضی و مخروطی تقسیم بندی شود. وزن هر میوه آووکادو در زمان برداشت بر حسب رقم، شرایط آب و هوایی و مدیریت باغ از ۵۰ گرم تا ۲ کیلوگرم متغیر است (شکل ۷).
شکل 7 ص 18
رشد و نمو میوه آووکادو
از زمان تشکیل میوه تا رسیدگی محصول ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد. منحنی رشد میوه آووکادو سیگموئید ساده است که به 2 مرحله تقسیم سلولی و بزرگ شدن سلولی تقسیم می‌شود. مرحله تقسیم سلولی در آووکادو غیرمعمول بوده و برعکس سایر درختان میوه تا زمان باقی ماندن میوه روی درخت ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل عامل اصلی تفاوت اندازه میوه بین ارقام مختلف آووکادو بیش از آنکه به اندازه سلول‌های موجود در میوه مربوط باشد به تعداد سلول‌ها ربط دارد. به عبارت دیگر، میوه رقمی که تعداد سلول بیشتری دارد بزرگتر از رقمی با تعداد سلول کمتر است. در زمان بلوغ تجاری ارتباط آوندی پوشش بذر با گوشت میوه قطع شده رشد بذر متوقف می‌شود (شکل 9). بی‌بذری در آووکادو به دلیل پدیده استنوسپرموکارپی است. میوه‌های بی‌بذر ارزش تجاری نداشته و 10 برابر کوچکتر از میوه‌های بذردار هستند (شکل ۸). به میوه‌های بی‌بذر آووکادو اصطلاحاً cukes یا cocktail می‌گویند.
شکل ۸ صفحه ۱۹
شکل نو صفحه ۱۹
مناطق مناسب کشت و پرورش آووکادو
کشورهای مکزیک، شیلی، جمهوری دومینیکن، اندونزی، آمریکا، کلمبیا، پرو، کنیا، برزیل و چین مهمترین کشورهای تولید کننده آووکادو گزارش شده‌اند. اما کشت آن در نیوزلند و استرالیا نیز در حال گسترش است.
به طور کلی آووکادو بومی مناطق گرم و مرطوب است اما در مناطق نیمه‌گرمسیری هم به خوبی گسترش دارد. میانگین دما در تابستان نباید از ۱۴ درجه سانتی‌گراد کمتر باشد و میانگین بارندگی سالانه مورد نیاز آن ۷۵۰ تا ۱۲۵۰ میلی‌متر است. در شرایطی که متوسط بارش سالانه کمتر از ۵۰۰ میلی‌متر باشد بایستی درختان آووکادو آبیاری کرد.
در ایران مناطق شمالی کشور (به خصوص استان مازندران) برای کشت و کار آووکادو مساعد است اما متأسفانه به رغم ارزش غذایی بالای این میوه، کشت و پرورش آن در شمال کشور گسترش چندانی پیدا نکرده است.
نژادهای آووکادو
ارقام تجاری آووکادو از ۳ نژاد گواتمالایی، مکزیکی و هند غربی (West Indian) منشأ گرفته‌اند. بخش عمده رقم‌هایی که در باغداری پیشرفته مورد استفاده هستند شامل دو رگه‌هایی از دو نژاد گواتمالایی و مکزیکی است. رقم فیورت (Furet) در حال حاضر بهترین رقم در منطقه نیمه‌گرمسیری کالیفرنیا و رقم هس (Hass) مناسب‌ترین رقم برای آب و هوای نیمه‌گرمسیری مدیترانه‌ای خنک است.
1-نژاد مکزیکی
این نژاد از مناطق مرتفع کشور مکزیک منشأ گرفته و مقاوم‌ترین نژاد به سرماست اما به شوری حساس است. وجود میوه‌های ریز که وزنی کمتر از ۲۵۰ گرم دارند و در عرض مدت ۶ تا ۸ ماه پس از گلدهی رسیده می‌شوند می‌تواند معرف‌های خوبی برای این نژاد باشد. میوه‌ها در این نژاد دارای پوستی نازک و صاف و بذری درشت هستند که اتصال ناچیزی در حفره مرکزی میوه دارد. میزان روغن بیش از ۳۰ درصد و بالاتر از تمام نژادهای دیگر است (جدول ۲).
2-نژاد گواتمالایی
این نژاد بومی اراضی کم ارتفاع آمریکای مرکزی است. در مناطق گرمسیری رشد کرده و مقاومت آن به سرما کمتر از نژاد مکزیکی است. میوه‌های آن نسبتاً درشت با وزنی بیش از ۶۰۰ گرم و متصل به دم میوه بلندی هستند. از زمان گلدهی تا رسیدن محصول به ۹ تا ۱۲ ماه زمان نیاز دارد. پوست میوه این نژاد ضخیم و شکننده بوده و سطح آن اغلب زگیل مانند است. بدجور کوچک و به سختی به گوشت چسبیده است و محتوای روغن آن ۸ تا ۱۵ درصد در نوسان است (جدول ۲).
3-نژاد West Indian
این نژاد بومی مناطق کم ارتفاع آمریکای مرکزی مانند کلمبیا بوده و مناسب مناطق گرم و مرطوب است. ارقام این نژاد به سرما حساس ولی به شوری خاک مقاوم هستند. میوه در این گروه اندازه‌ای متوسط با پوستی صاف ولی چرمی و صیقلی دارد. میوه‌ها به دم میوه‌های بلند متصل است و برای رسیدن کامل از هنگام گلدهی به ۹ ماه زمان نیاز دارند. بذرها درشت و به سختی به گوشت چسبیده‌اند. میزان روغن میوه در حد پایینی بوده و بین ۳ تا ۱۰ درصد در نوسان است. مقاومت این نژاد به سرما از سایر نژادها کمتر است. به طور کلی مقاومت به سرما در ارقام مکزیکی بیشتر از رقم‌های دیگر است و از این نظر نژاد West Indian حساس‌ترین رقم‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین دورگ‌هایی مانند Zutano و Bacon به سرما مقاوم‌تر از رقم گواتمالایی و متداول Hass هستند (جدول ۲).
جدول ۲ صفحه ۲۲
مهمترین ارقام آووکادو
ارقام متنوعی از آووکادو در نقاط مختلف جهان وجود دارند که در اینجا به مهمترین ارقام که برخی از آن‌ها در ایران هم وجود دارند پرداخته می‌شود.
1-رقم Hass
این رقم به عنوان یک دانهال تصادفی از نژاد گواتمالایی منشأ یافته است و توسط Rudolph Hass در سال ۱۹۳۵ در کالیفرنیا انتخاب شد. کیفیت مناسب و عملکرد بالا سبب انتخاب این رقم شد. میوه‌ها دارای اندازه متوسط و گرد بوده بدون گردن و با وزن ۱۴۰ تا ۴۰۰ گرم هستند که در هنگام رسیدن به رنگ ارغوانی در می‌آیند. تیپ گلدهی این رقم به گروه A تعلق دارد. رقم Hass محبوب‌ترین رقم آووکادو در جهان است که در مناطق نیمه‌گرمسیری جهان به سرعت در حال توسعه است. هم اکنون در نیوزلند، کالیفرنیا، شیلی، اسپانیا، استرالیا و آفریقای جنوبی به ترتیب حدود 96، 90، 80، 73، 70، و30 درصد تولید آووکادو را به خود اختصاص داده است که نشان‌دهنده پتانسیل بالای کمی و کیفی این رقم می‌باشد. این رقم نسبت به رقم Fuerte عملکرد بالاتری دارد و دیررس‌تر است. Hass رقمی زودبارده و با باردهی منظم است اما نگهداری طولانی مدت میوه روی درخت سبب تشدید پدیده سال‌آوری می‌شود.
2-رقم Fuerte
دورگی از نژادهای مکزیکی و گواتمالایی است که در سال ۱۹۱۱ در کشور مکزیک توسط Carl_Schmidt انتخاب شد و به دلیل مقاومت بالایی که به سرمای شدید سال ۱۹۱۳ کالیفرنیا نشان داد Fuerte به معنی سخت و مقاوم نام‌گذاری شد. این رقم بعد از Hass، یکی از محبوب‌ترین ارقام آووکادو در جهان است. این رقم مهمترین رقم آووکادو در آفریقای جنوبی است. رقم Fuerte از نظر گلدهی تیپ B محسوب می‌شود. میوه مخروطی شکل با گردن باریک، با وزنی بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ گرم و دارای 18 تا ۲۶ درصد روغن است. این رقم زودرس بوده به رغم مقاومت متوسطی که به سرما از خود نشان می‌دهد، به سرمازدگی بهاره حساس بوده و گل‌ها و میوه‌های کوچک آن دچار آسیب خواهند شد. آستانه مقاومت این رقم به سرما منفی 8/2 درجه سانتی‌گراد است. این رقم برای کاشت در اقلیم نیمه‌گرمسیری مناسب‌تر از مناطق گرمسیری است (شکل ۱۰).
3-رقم Reed
این رقم که احتمالاً یک دورگ گواتمالایی است در سال ۱۹۴۸، توسط James Reed در کالیفرنیا انتخاب شد. از نظر تیپ گلدهی در گروه A قرار می‌گیرد. میوه‌های این رقم گرد با اندازه متوسط تا بزرگ و وزن ۲۷۰ تا 680 گرم است. این رقم دیررس بوده و عمر انباری آن حدود یک ماه بیشتر از Hass است. زودبارده و عملکرد بالایی دارد و مناسب پرورش در باغ‌های پرتراکم است (شکل ۱۰).
4-رقم Zutano
دورگی از نژاد مکزیکی و گواتمالایی است که در کالیفرنیا انتخاب شد. از نظر تیپ گلدهی B محسوب می‌شود. میوه‌ها گرد تا مخروطی با اندازه متوسط و وزن ۲۰۰ تا ۴۰۰ گرم هستند. رقمی زودرس بوده و میوه‌ها پس از رسیدن به مرحله بلوغ انبارمانی کوتاهی دارند. این رقم عملکرد بالا و ثابتی داشته و مقاومت به سرمای آن بالاست. آستانه مقاومت به سرما منفی ۳/۳ درجه سانتی‌گراد است. این رقم به عنوان یک پایه مناسب در نهالستان‌های آمریکا و آفریقای جنوبی نیز استفاده می‌شود. یک گرده‌دهنده بسیار خوب برای رقم Hass محسوب می‌شود و بنابراین توصیه می‌شود که در ایران نیز از این رقم برای گرده‌افشانی رقم Hass مورد استفاده قرار بگیرد. این رقم یکی از ارقام کشت شده در شمال ایران است (شکل ۱۰).
5-رقم Ryan یا Summer Fuerte
دورگی از نژادهای مکزیکی و گواتمالایی است که در سال ۱۹۲۷ توسط Edward R. Ryan در کالیفرنیا انتخاب شد. از نظر گلدهی تیپ B است. میوه مخروطی شکل با اندازه متوسط و وزن ۲۵۰ تا ۴۵۰ گرم و رقمی دیررس محسوب می‌شود. در شرایط آب و هوایی خنک محصول کمی تولید می‌کند در حالیکه در مناطق نیمه‌گرمسیری آفریقای جنوبی محصول بالایی دارد. این رقم به سرما بسیار مقاوم است (شکل ۱۰).
6-رقم Bacon
دورگی از نژادهای مکزیکی و گواتمالایی است که در سال ۱۹2۸ در کالیفرنیا انتخاب شد. از نظر گلدهی تیپ B است. میوه این رقم گرد و اندازه آن متوسط تا بزرگ با وزن ۱۷۰ تا ۵۰۰ گرم می‌باشد. این رقم مقاوم به سرما بوده و در مناطق خنک نسبت به رقم Fuerte محصول بالاتری تولید می‌کند. آستانه مقاومت به سرما منفی 4/4 درجه سانتی‌گراد است. این رقم در مناطق مرطوب نیمه‌گرمسیری حساس به آفتاب و آنتراکنوز است. Bacon یک گرده‌دهنده بسیار مناسبی برای Hass محسوب می‌شود (شکل 10).
شکل 10 ص 25
7-Lamb Hass
این رقم در سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶ از دانهال‌های کشت شده در باغ BobLamb انتخاب گردید. این رقم نسبت به Hass، برتری‌های قابل توجهی از جمله اندازه بزرگتر میوه، جثه کوچکتر درخت و کیفیت بالاتر میوه می‌باشد. این رقم مناسب کشت انبوه است و میوه‌های آن کمتر دچار آفتاب سوختگی می‌شود (شکل 10).
8-رقم Pinkerton
رقمی گواتمالایی و احتمالاً دورگی از ارقام Hass و Rincon است که در سال ۱۹۵۹ توسط شخصی به نام Pinkerton در کالیفرنیا یافت شد و احتمالاً هیبرید Rincon× Hass است. این رقم در سال ۱۹۷۵ به عنوان یک رقم نیمه پاکوتاه ثبت شد. Pinkerton از نظر تیپ گلدهی در گروه A قرار دارد. میوه‌ها در اقلیم گرم مخروطی شکل بوده اما در آب و هوای معتدل گردن‌دار می‌شوند. اندازه میوه متوسط با وزن ۲۳۰ تا ۲۴۵ گرم می‌باشد. این رقم به کندی می‌رسد که همین امر دلیل انبارمانی طولانی مدت آن نسبت به هر رقم دیگری است. زودبارده و پربار است و مقاومت آن به سرما مشابه ارقام Hass و Reed است. آستانه تحمل سرمایی این رقم منفی ۲ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. این رقم مقاوم به آنتراکنوز بوده و در آفریقای جنوبی و فلسطین اشغالی کشت است و پرورش آن گسترش خوبی دارد (شکل 10).
سایر ارقام آووکادو
علاوه بر ارقام ذکرشده، ژنوتیپ‌های دیگری نیز در مناطق تحت کشت آووکادو وجود داشته که در ادامه به برخی از این ژنوتیپ ها اشاره می‌شود.
Ettinger, Edranol, Sharwil, Shepard, Wurtz, Lula, Lyon, Nabal, Jim, TopaTopa, Guwen, Ganter, Whitsell, Stewart, Sirprize, Frazer, Anaheim, Bernecker, Beta, Black, Prince, Booth, Brookslate, Choquette, Hall, Lisa, Loretta, Miguel, Monroe, Nesbitt, Simmonds, Nadir, Tonnage, Waldin, Donnie, Dr.Dupuis, Hardee, Pollock, Taylor
روش‌های ازدیاد آووکادو
آووکادو را می‌توان به سه روش کشت بذر، پیوند و قلمه تکثیر کرد. نهال‌های بذری دیر بارآور بوده و کیفیت میوه آن‌ها مثل درخت مادری نخواهد بود.
شکل ۱۱ صفحه ۲۶
1-ازدیاد از طریق بذر
طول عمر بذر آووکادو کوتاه و حداکثر ۲ تا ۳ هفته است ولی نگهداری بذر در خزه یا ماسه در دمای ۵/5 درجه سانتی‌گراد می‌تواند طول عمر بذرها را تا ۸ ماه افزایش دهد. برداشتن پوسته بذر قبل از کشت به بالارفتن سرعت جوانه‌زنی کمک خواهد کرد (شکل ۱۱). ضدعفونی بذرها در بستر کاشت با قارچ‌کش‌هایی مانند تیرام یا کاپتان سبب نابودی قارچ‌های خاکزی خواهد شد. باردهی درختان بذری آووکادو معمولاً پس از ۸ تا ۱۰ سال شروع شده و محصول تولیدی نیز اغلب از کیفیت مناسبی برخوردار نیست.
2-ازدیاد پیوندی
تکثیر تجاری آووکادو با پیوند جوان روی نهال‌های بسته انجام می‌شود. تنوع ژنتیکی نهال‌های بذری در ارتباط با برخی صفات مطلوب مثل مقاومت به پوسیدگی فیتوفترایی ریشه و تحمل به شوری و خاک‌های آهکی می‌تواند مشکلات عمده‌ای را در تولید تجاری آووکادو ایجاد کند. دانهال‌های نژاد West indian که به عنوان پایه استفاده می‌شوند به مناطق گرمسیری سازگاری بیشتری دارند در حالیکه دانهال‌های نژاد مکزیکی برای رشد در مناطق خنک‌تر نیمه‌گرمسیری سازش بیشتری یافته‌اند. در مناطقی مانند فلسطین اشغالی که تحمل به شوری از اهمیت بیشتری برخوردار است معمولاً ارقامی از نژاد West indian که به شوری و خاک‌های آهکی تحمل بالایی دارند به عنوان پایه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای تکثیر بذری ابتدا باید بذرها را از میوه‌های سالم و کاملاً رسیده برداشت شده، جدا کرد و دقت داشت تا درختان مادری فاقد هرگونه بیماری ویروسی مانند Sun-Blotch باشند. بذرها برای مدت نیم ساعت در آبی با دمای ۵۰ درجه تیمار شده سپس در محلی سایه برای خنک و خشک شدن قرار می‌گیرند. کشت بذر در گلدان‌های نایلونی پر شده از خاک گندزدایی شده انجام می‌شود. پایه‌هایی که روی آن‌ها عملیات پیوند انجام می‌شود معمولاً 4 تا 8 ماهه بوده و بایستی حداقل ۶ میلی‌متر قطر داشته باشند. معمولاً از پیوندهای مجاورتی، جانبی و اسکنه برای تکثیر آووکادو استفاده می‌شود (شکل ۱۲). تهیه شاخه پیوندک در زمستان سال قبل از اجرای پیوند و از شاخه‌های درحال خواب و انتهایی که فاقد جست‌های رشدی باشند انجام می‌شود. بهتر است طول شاخه پیوندک که از رشدهای انتهایی درختان سالم تهیه می‌شود حدود 10 تا ۱۲ سانتی‌متر بوده و حداقل 3 جوانه رویشی داشته باشد.
کاشت بذرها در بسترهای گلدانی باید به گونه‌ای باشد که بخش عریض‌تر بذر در پایین قرار بگیرد. بستر کشت باید از زهکش خوبی برخوردار باشد. عمل پیوند شاخه باید زیر سایبان انجام شود. نهال‌های پیوندی به طور معمول پس از ۲ تا ۳ سال از اجرای پیوند شاخه محصول می‌دهند که از نظر اقتصادی و بازگشت سرمایه اهمیت زیادی برای باغداران دارد (شکل ۱۳).
معمول‌ترین شیوه‌های پیوند جوانه مورد استفاده برای آووکادو شامل پیوند قاشی و سپری است. در این پیوندها لازم است که پیوندک از قسمت پایین شاخه‌های فصل جاری انتخاب شود.
شکل ۱۲ و ۱۳ صفحه ۲۸
3-ازدیاد قلمه‌ای آووکادو
تکثیر آووکادو از طریق قلمه‌زنی به دلیل سخت ریشه‌زایی آن مشکل است. در عین حال باید دانست که قلمه‌های برداشت شده از گیاهان جوان خیلی راحت‌تر از قلمه‌های درختان مسن ریشه‌دار می‌شوند. وجود برگ روی قلمه‌ها، استفاده از سیستم مه‌پاش، به کار بردن محلول‌های قارچ‌کش در بستر و همچنین استفاده از ترکیبات ریشه‌زایی مانند ایندول بوتیریک‌اسید (IBA) و یا ایندول استیک‌اسید (IAA) با غلظت‌های حدود ۴ تا ۶ هزار پی‌پی‌ام می‌تواند سبب تسهیل ریشه‌دار شدن قلمه‌های آووکادو شود. ریشه‌زایی قلمه‌های اواخر پاییز یا قلمه‌های زمستانه بهتر از قلمه‌های بهاره و تابستانه است (شکل ۱۴). نتایج تحقیقات انجام شده با قلمه‌های نیمه‌خشبی برگ‌دار آووکادو نشان داده است که استفاده از غلظت ۶۰۰۰ پی‌پی‌ام ایندول بوتیریک‌اسید در سیستم مه‌پاش می‌تواند ریشه‌زایی بالایی را به دنبال داشته باشد. در این تحقیق مشخص شد که پایین‌ترین درصد ریشه‌زایی مربوط به قلمه‌های خشبی شاهد (بدون تیمار هورمونی) بوده است.
شکل ۱۴ صفحه ۲۹
نژاد مکزیکی تقریباً سهل‌ریشه‌زا ولی نژاد West indian کاملاً سخت ریشه‌زا است و نژاد گواتمالایی از این لحاظ در حد واسط این دو قرار می‌گیرد. برخی پژوهشگران وجود یک لایه اسکلرانشیمی پیوسته را در ساقه ارقام سخت ریشه‌زای آووکادو به علت عدم سهل‌ریشه‌زایی قلمه‌های این ارقام می‌دانند. پس نوع قلمه، رقم، سن درخت مادری قلمه، غلظت به کار برده شده هورمون و بالاخره ترکیب ماسه و پرلایت به کار رفته در تهیه بستر کاشت در درصد و سرعت ریشه‌زایی قلمه‌ها تأثیر دارد. اگر قلمه‌ها در بهار و تابستان گرفته شده باشند لازم است که بستر کاشت به سیستم مه‌پاش متناوب مجهز و محل کاشت قلمه‌ها سایه آفتاب باشد. برای قلمه‌های پاییزه نیز باید از پاگرما استفاده کرد.
سال‌آوری در آووکادو یک مشکل اساسی است و تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله رقم، سن درختان، میزان محصول سال قبل، شرایط اقلیمی از جمله تنش‌های محیطی مانند کم‌آبی در زمان شکوفایی گل، آفات و بیماری‌ها و مدیریت باغ از جمله تغذیه، آبیاری و هرس می‌باشد.
مدیریت باغ آووکادو
درختان آووکادو ۴ تا ۶ سال پس از کشت شروع به باردهی می‌کنند و در سن ۱۲ تا ۱۴ سالگی به حداکثر باروری می‌رسند. تراکم کشت از ۲۰۰ اصله در هکتار در باغداری سنتی تا ۲۵۰۰ اصله در هکتار در باغداری متراکم متغیر است. عمر اقتصادی درختان آووکادو ۲۵ تا ۳۰ سال است که البته با مدیریت مناسب تغذیه و آبیاری و همچنین انجام هرس سالیانه قابل افزایش است. در احداث باغ آووکادو به دلیل وضعیت گلدهی و گرده‌افشانی ارقام کاشته شده باید از هر دو گروه A و B وجود باشد تا در گرده‌افشانی و تلقیح‌گل و در نتیجه به میوه نشستن به هم کمک کنند. همچنین لازم است از نهال‌های پیوندی یا قلمه‌ای استفاده شود تا محصول تولیدی از کیفیت مورد نظر برخوردار بوده و بازارپسندی لازم را داشته باشد. میزان عملکرد متوسط آووکادو ۱۰ تا ۲۰ تن در هکتار است ولی با مدیریت صحیح این میزان را تا ۳۰ تن در هکتار می‌توان افزایش داد.
تهویه در باغ آووکادو بسیار مهم است. در باغ‌های با تهویه ضعیف به خصوص در مناطق مرطوب نیمه‌گرمسیری بیماری پوسیدگی فایتوفترایی (Phytophthora) بسیار ویرانگر و مخرب خواهد بود.
برداشت و فیزیولوژی پس از برداشت میوه آووکادو
مهمترین شاخص فیزیولوژی برداشت میوه آووکادو عبارت از درصد ماده خشک و میزان روغن میوه است. البته در برخی کشورها از جمله در آفریقای جنوبی و مکزیک از محتوای رطوبت گوشت میوه به عنوان شاخص اصلی رسیدن میوه استفاده می‌شود. به عنوان مثال در مکزیک شاخص رسیده بودن میوه برای رقم Hass رسیدن درصد ماده خشک میوه به حدود ۲۳ درصد است. شاخص میزان روغن وابسته به نوع رقم بوده و می‌تواند از 18 تا 26 درصد متغیر باشد.
میوه‌های آووکادو را برای فروش تجاری در مرحله سبز برداشت می‌کنند و با توجه به طبیعت فرازگرا بودن این میوه می‌توان میوه‌های سبز برداشت شده را در معرض گاز اتیلن سبززدایی کرد. میوه آووکادو پس از برداشت به دلیل نارس بودن قابل مصرف نیست. میوه‌ها هنگام رسیدن و در مرحله اوج تنفسی به سرما حساس بوده اما پس از اوج تنفسی حساسیت کمتری به سرما دارند. گوشت میوه پس از رسیدگی کامل طعم کره داشته و ارزش تغذیه‌ای بالایی دارد.
منبع