جهت مطالعه پیرامون هر یک از گیاهان خانگی مطالب زیر را دنبال کنید ...
هر گروه از گیاهان، به منظور رشد و ادامه زندگی در موطن اصلی خود نیاز به شرایط خاص محیطی آن منطقه دارند. حال اگر بخواهیم آنها را در جایی غیر از موطن اصلیشان پرورش داده و نگهداری نماییم ناگزیر به فراهم نمودن و حفظ شرایط خاص هر گیاه خواهیم بود.
بنابراین میتوان گیاهان آپارتمانی را براساس نیاز به عوامل محیطی تقسیمبندی نمود.
نور:
در سوخت و ساز گیاهان، تولید مواد آلی و سایر اعمال حیاتی گیاه مخصوصاً در رشد و نمو و تولید مثل آنها مؤثر است.
اشعه مستقیم خورشید
برای اکثر گیاهان آپارتمانی زیادی نور مضر است و نباید آنها را در معرض نور مستقیم قرار دهید.
شدت نور (کمیت)
شدت نور، مقدار امواج نورانی است که در واحد زمان به واحد سطح میرسد.
گیاهان سایهدوست
گیاهان طالب نور کم هستند. آکیوبا (شمشاد ژاپنی)، دیفن باخیا، سرخسها، فيكوسها، ماهونیا، فیلودندرون، پوتوس، برگ عبائی، عشقه، مارانتا و ... سایهدوست هستند.
- گیاهان سایهدوست را در آپارتمان در مکانهایی دور از نور مستقیم خورشید و یا دور از پنجرههای جنوبی قرار دهید مثل گوشه هال و سالن.
- گیاهان سایهدوست را اگر در برابر نور زیاد قرار دهید دچار آفتاب سوختگی (کمبود کلروفیل و زردی برگها) میشوند.
گیاهان آفتابدوست
گیاهان طالب نور نسبتاً زیاد هستند. انواع نباتات گوشتی، برگ رنگین و گیاهانی که گل زیاد تولید میکنند یا اصولاً گلشان مورد توجه است مانند کاکتوسها، شمعدانیها، بنتالقنسول، کالانکوئه، بگونیا، داودی، میخک و ... آفتابدوست هستند.
- گیاهان آفتابدوست را در زمستان باید در محلهای کاملاً نورگیر (آفتابگیر) آپارتمان، مقابل پنجرههای رو به آفتاب (جنوبی) بدون پرده و یا مکانهایی که انعکاس نور در آنجا زیاد است، قرار دهید.
- در فصل تابستان، باید آنها را به محلهایی از آپارتمان که شدت نور کمتری دارند در مقابل پنجرههای جنوبی با پرده یا دور از پنجرههای جنوبی قرار دهید و یا به خارج از آپارتمان زیر سایه درختان منتقل کنید.
- گیاهان آفتابدوست را اگر در محل کم نور قرار دهید ساقهها دراز شده، گیاه بدقواره میشود و گلها و برگهای مسن آنها میریزند و گلدهیشان متوقف میشود.
گیاهان سایهآفتابدوست: گیاهان طالب نور متوسط (سایه روشن) هستند. سجافی، پرومیا، کروتون، سیکلامن، کوردیلین، دراسنا و ... سایهآفتابدوست هستند.
- گیاهان سایهآفتابدوست را در آپارتمان در مقابل پنجرههای جنوبی با پرده توری یا با فاصله کمی از پنجرههای جنوبی بدون پرده یا در مقابل پنجرههای شرقی و غربی بدون پرده بگذارید.
- گیاهان سایهآفتابدوست را اگر در برابر شدت نور زیاد قرار دهید به شکلی خفیفتر، دچار همان علایم آفتاب سوختگی گیاهان سایهدوست میشوند.
نورهای مختلف (کیفیت)
کیفیت نور، ترکیب طول موج نور و یا به عبارتی رنگ نور است.
لامپهای گرم (التهابی)
همان لامپهای معمولی (گلابی) هستند زیرا سیمی از تنگستن درون آنها گداخته و ملتهب میشود تا نور تولید کند. در این دسته از لامپها، فقط پنج درصد از انرژی الکتریکی به امواج نوری تبدیل میشود که قابل استفاده گیاه میباشد و روشنایی آنها دارای طیف نوری از بنفش تا مادونقرمز است. در غیاب خورشید برای تحریک گیاه به گل دادن میتوانید از لامپهای التهابی که مقدار زیادی نور قرمز و مادونقرمز دارند استفاده کنید.
لامپهای سرد (فلورسنت)
همان لامپهای مهتابی و جیوهای هستند، زیرا گاز درون آنها گرم میشود تا تولید نور کنند. پانزده درصد انرژی الکتریکی در آنها به امواج نوری تبدیل شده، که قابل استفاده گیاه میباشد. روشنایی آنها دارای مقداری امواج قرمز و فاقد مادونقرمز است. در غیاب خورشید برای وادار کردن گیاه به فتوسنتز میتوانید از لامپهای جیوهای یا مهتابی که مقداری امواج قرمز دارند استفاده کنید.
نور خورشید
نور خورشید دارای نوری با کیفیت کاملاً متفاوت با نور لامپهای معمولی و فلورسنت و جیوهای است. طیف نوری آن از ماوراء بنفش تا مادون قرمز بوده و مستقیم و غیر مستقیم منبع اصلی انرژی کلیه گیاهان است.
وظایف نورها
وظایف نورهای مختلف در گیاهان متفاوت است و گیاه:
- در نور سبز تنها، عمل فتوسنتز انجام نمیدهد.
- در نور قرمز و آبی حداکثر فتوسنتز را انجام میدهد.
- در نور بنفش و آبی، عطر گل و رنگ قرمز تولید میکند.
- در نور قرمز و مادون قرمز گل میدهد.
مدت تابش نور (فتوپریودیسم)
واکنش گیاه به مدت تابش متوالی نور وابسته است. گلدهی، رشد و نمو، فتوسنتز، تولید شاخه و برگ و نیز ایجاد تکمه و غده و رسیدن دانه در گیاهان، تحت تأثیر پدیده طول نسبی روز و شب و نیز طول مدت تابش نور در شبانهروز قرار دارند.
گیاهان روز کوتاه
گیاهانی هستند که برای گلدهی، به روز کوتاه و در واقع شب بلند نیاز دارند (شب بلند)؛ زیرا اگر طول روز را از حد معینی که در این قبیل گیاهان برحسب انواع مختلف آنها، از ۸ تا ۱۱ ساعت در یک شبانهروز متغیر است بلندتر کنید گل نخواهند داد. داودی، بنتالقنسول، آزالیا، کالانکوئه، سیکلامن، کراسولا، حسن يوسف و ... از این گروه گیاهان هستند.
گیاهان روزبلند
گیاهانی هستند که برای گلدهی، به روز بلند و در واقع شب کوتاه نیاز دارند (شب کوتاه)؛ زیرا اگر طول روز را از حد معینی که برای این قبیل گیاهان معمولاً از ۱۴ ساعت در یک شبانهروز بیشتر است کوتاهتر کنید گل نخواهند داد. آلاماندا، هورتانسیا، آگلونما، آگا پانت، ختمی، گلوکسینیا و ... از این گروه گیاهانند.
گیاهان بیتفاوت
گیاهانی هستند که برای گلدهی به طول روز معینی نیاز ندارند و در برابر تغییر طول مدت روشنایی در یک شبانهروز واکنش خاصی نشان نمیدهند، زیرا اگر طول روز را کوتاهتر یا بلندتر کنید به سهولت گل میدهند. آپوتیلون، گاردنیا، بنفشه آفریقایی و ... از این گروهاند.
زمان مرگ گیاهان مختلف
گیاهان مختلف با توجه به موطن اصلی خود، دارای درجات مختلفی از مقاومت یا سازش با محیط کم نور (سایه) هستند. هر گیاهی تا حدی میتواند کم نوری را تحمل کند و از آن به بعد رشد و نمو گیاه مختل شده، نهایتاً منجر به مرگ گیاه میشود. این پدیده، برای کلیه گیاهان اعم از آفتابدوست، سایهآفتابدوست و حتی سایهدوست یکسان است یعنی هیچ گیاه سبزینهداری در تاریکی مطلق قادر به ادامه زندگی نیست.
البته عکس این موضوع نیز تا حدی صادق است، یعنی گیاهان آپارتمانی با توجه به موطن اصلی خود نیز دارای درجات مختلفی از مقاومت یا سازش با نور زیاد (آفتاب) هستند و کمتر گیاه آپارتمانی میتوان یافت (نظیر کاکتوسها) که بتواند در مقابل نور مستقیم خورشید قادر به ادامه زندگی باشد.
پس برای هر گیاه، حدی از عدم مقاومت در برابر نور مستقیم خورشید وجود دارد که آن حد نیز نقطه مرگ گیاه است. پس، هنگامی که گیاه به دلیل کمی یا زیادی نور نتواند در آن محیط ادامه زندگی دهد نقطه مرگ گیاه تلقی میگردد که مسلماً برای گیاهان مختلف متفاوت است. مثلاً فيكوسها محیطهای کم نور آپارتمان را به خوبی تحمل میکنند در حالی که نور مستقیم خورشید برایشان زیانآور است. برعکس کاکتوسها نیاز به نور مستقیم خورشید دارند و در محیطهای کم نور آپارتمان بدقواره میشوند و گل نمیدهند.
تقسیمبندی گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز حرارتی:
محدوده دمایی مناسب
هریک از گیاهان، محدوده دمایی خاصی دارند که در آن دما گیاهان بهترین رشد و نمو را دارند.
توجه! رشد گیاه تفاوت مواد ساخته شده در فتوسنتز (در طول روز) و مواد مصرف شده در تنفس (در طول شب) است.
دامنه دمایی مناسب
رشد گیاه را میتوانید به صورت دماهایی که در آنها فتوسنتز زیاد و تنفس متعادل است تعریف نمایید. در چنین محدودهای حداکثر محصول به دست میآید.
در گیاهان آپارتمانی چون آب و مواد غذایی عوامل محدود کننده رشد نیستند و میزان فتوسنتز بستگی به میزان نور دارد پس محدوده دمایی آنها در روزهای آفتابی نسبتآً زیاد و در روزهای ابری کمتر است.
گیاهان طالب هوای گرم
گیاهانی هستند که میتوانید آنها را در حداقل ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتیگراد و حداکثر ۲۷ تا ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری کنید. دیفن باخیا، آنتوریوم، آناناس، پرسیاوشان، گل کاغذی، کاکتوسها، هویا، سانسیوریا را به عنوان نمونههایی از این گروه گیاهان به خاطر بسپارید.
گیاهان طالب هوای ملایم
گیاهانی هستند که میتوانید آنها را در حداقل ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد و حداکثر در ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد نگهداری کنید. مارچوبه، برگ عبائی، کالادیوم، سجافی، فاتسيا و فیلودندرون را به عنوان چند نمونه از این گروه گیاهان به خاطر بسپارید.
گیاهان طالب هوای خنک
گیاهانی هستند که میتوانید آنها را در حداقل ۵ تا ۸ درجه سانتیگراد و حداکثر ۱۳ تا ۱۶ درجه سانتیگراد نگهداری کنید. آروکاریا، آکیوبا، کفشک و موچسب را به عنوان نمونههایی از این گروه گیاهان به خاطر بسپارید.
توجه! اگر در گیاهان آپارتمانی علایمی نظیر قهوهای و رد شدن برگ، ریزش برگ، پوسیدگی یقه و نیز کوتاه شدن فاصله میانگرهها ظاهر شد آنها را از علایم نامناسب بودن دما بدانید.
تغيير حرارت و زمان گلدهی
عامل دما
عامل دما را در بسیاری از اعمال حیاتی گیاه نظير تنفس، تبخیر، تعرق، تعریق، فتوسنتز، بلوغ و گلدهی باید مؤثر دانست.
تشکیل گل
گلدهی در گیاهان آپارتمانی در درجه حرارت معینی صورت میگیرد. آزالیا را در دمای بیش از ۱۷ درجه سانتیگراد و یا بنتالقنسول را در دمای بالاتر از ۱۴ درجه سانتیگراد میتوانید وادار به گلدهی کنید.
تقسیمبندی گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی
گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی، سه دسته هستند:
گیاهان طالب آب زیاد
خاک گلدان این گیاهان، باید همیشه مرطوب باشد و قبل از خشک شدن سطح خاک باید آن را دوباره آبیاری کرد مانند : نخل مرداب، هورتانسیا و مارانتا.
گیاهان طالب آب متوسط
خاک گلدان این قبیل گیاهان باید نسبتاً مرطوب باشد و خشکی آنها چندان زیاد نباشد زیرا آبیاری پس از تشنگی گیاه موجب ریزش برگها میشود مانند فیلودندرون، پوتوس، پرومیا، پیلهآ ، نخل زینتی و شفلرا.
گیاهان طالب آب کم (مقاوم به خشکی)
این گیاهان، به آب کمی احتیاج دارند. در این گیاهان باید آبیاری را پس از خشک شدن کامل خاک، انجام دهید. اگر آبیاری این دسته از گیاهان مدتی به تعویق افتد به گیاه صدمه نمیزند مانند: سانسیوریا، گاستریا، کاکتوسها و گیاهان گوشتی.
اصول و شرایط پرورش گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی
شرایط آبیاری گیاهان آپارتمانی: آب، یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده یاختههای گیاهان است.
- در الیاف گیاهان جوان حدود ۹۰٪ آب وجود دارد.
- موفقیت یا شکست شما در کاشت و پرورش گیاهان آپارتمانی تا حدود زیادی بستگی به آبیاری آنها دارد و افراط یا کوتاهی در آب دادن آنها، هر دو زیانآور است.
- هنگامی اقدام به آبیاری گیاه نمایید که بدان نیاز باشد.
- با برنامهای از پیش ساخته هر روزه یا هفتهای یک یا دوبار آبیاری نکنید.
- میدانید که نیاز گیاهان به آب، بسته به مراحل رشد، خانوادههای گیاهی مربوط، نوع آن، فصول سال، نوع خاک گلدان و ... متفاوت است.
عوارض حاصل از کم آبی در گیاه و رفع آن
- مواد غذایی قابل جذب باید قبلا در آب حل شوند تا قابل جذب برای گیاه باشند.
- از محلول آب و مواد غذایی، شیر خام ساخته میشود.
- شیره خام در برگها پراکنده شده، با استفاده از عمل کربنگیری به شیره پرورده تبدیل میگردد.
- ملاحظه میکنید که اگر این شیره به گیاه نرسد نمیتواند به زندگی خود ادامه دهد و ساختن این شیره هم بدون آب ممکن نخواهد بود.
- پژمرده شدن گیاه و زرد شدن برگها و ریزش آنها را از علایم کمبود آب بدانید.
برای رفع این عوارض باید گلدانها را مرتب از نظر رطوبت کافی بررسی نمود و قبل از اینکه علایم فوق ظاهر شود با یک برنامه منظم با توجه به شرایط محیطی گیاه، شرایط مناسب رشد و نمو گلدان را از نظر آبیاری فراهم نمایید.
عوارض حاصل از آبیاری زیاد و رفع آن
- آنقدر به گلدان آب ندهید که آب از ته گلدان خارج شود.
- با این کار خود باعث میشوید که مواد غذایی محدود گلدان در آب حل شده، از دسترس ریشهها خارج شود.
- با ادامه این شیوه آبیاری، خاک گلدان را فقیر نموده، موجبات کندی رشد گلها را فراهم میآورید.
- ریشه گیاه و موجودات مفید خاک، نیاز به تنفس (اکسیژن) دارند که در صورت زیادهروی در آبیاری، آب، فضای تهویه را پر میکند و تهویه صورت نمیگیرد.
- با افراط در آبیاری باعث لجنی شدن خاک گلدان شده، موجبات خفگی و پوسیده شدن ریشهها را فراهم میسازید.
- بعد از هر بار آبیاری اجازه دهید تا سطح خاک گلدان قدری خشک شود و سپس آبیاری بعدی را انجام دهید.
توجه! خزه بستن بدنه گلدانهای سفالی و نیز لجنی شدن خاک گلدانهای پلاستیکی از علایم زیادی مصرف آب است.
بعضی مواقع عوامل متضاد، علایم یکسانی را در اندام گیاهی ایجاد مینمایند. اکثر گیاهان نسبت به آبیاری بیش از اندازه و تشنگی شدید، عکسالعمل همانند دارند، شرایط را دقیقاً بازدید نمایید و سپس قضاوت کنید.
آب و کیفیت مناسب آن
آب غیرشور (با املاح کم)، برای آبیاری گیاه مناسبتر است.
بهترین و طبیعیترین انواع آبها، آب باران است به شرطی که مدتی از بارش آن گذشته، با خاک و مواد دیگر زمین مخلوط نشده باشد و آن را در منبع مخصوص جمعآوری نموده باشید.
آب چاهها به نسبت مواد موجود در قشرهای مختلف زمین که از آنها عبور میکند دارای مواد مختلفی است که شاید یکی یا بعضی از آن مواد (سدیم و کلر زیاد) برای گل و گیاه مضر باشد.
- بنابراین آب چاه باید قبلاً در آزمایشگاه مورد بررسی و رسیدگی قرار گیرد تا در صورت مناسب بودن آن را مصرف کرد.
- هرگز از آبهای گلآلود یا آبی که از مجاورت کارخانجات عبور کرده و با فاضلاب آنها مخلوط میشود یا آب حاصل از زهآبهای نقاط مردابی و لجنزار برای گلکاری استفاده نکنید.
- بعضی از گیاهان حتی نسبت به مقدار اندک املاح موجود در آب آشامیدنی نیز حساس هستند مانند انواع سرخسها. پس بهتر است برای این قبیل گیاهان از آب باران ذخیره شده یا آب جوشیده سرد شده استفاده نمایید.
دفعات آبیاری برحسب شرایط و نوع گیاه و فاصله زمانی آبیاری
قاعده کلی برای انجام آبیاری تمامی گلها و نباتات زینتی، آن است که سطح خاک نباید زیاد خشک باشد زیرا نباتات زینتی دارای ریشههای ظریفی هستند که بر اثر بروز خشکی صدمه میبینند.
- احتياجات آبی گیاهان مختلف بر حسب نوع و سن گیاه و میزان رشد، درجه حرارت محیط، شدت نور و رطوبت نسبی هوا و حتی محل قرار گرفتن گیاه در آپارتمان متفاوت است. برای مثال گیاهانی که دارای شاخ و برگ فراوان هستند از مصرف کنندگان بزرگ آب محسوب میشوند مانند: هورتانسیا، سینرر هیبرید و سیکلامن. در صورتی که سانسوریا و بیشتر کاکتوسها نیاز کمتری به آب دارند.
از نظر محل قرار گرفتن گلدان در منزل، گیاهان آویزی در مقایسه با گیاهان غیرآویزی دفعات بیشتری به آب احتیاج دارند.
- میزان تعرق گیاه و تبخیر خاک گلدان که بسته به محل قرار گرفتن آن در آپارتمان متفاوت است از عوامل مهم تعیین کننده فواصل آبیاری است.
- میدانید که تعیین دقیق زمان آبیاری گیاهان به آسانی میسر نیست. ولی از روی رنگ خاک و لمس کردن آن میتوان زمان آبیاری را تا حدی مشخص کرد به طوری که اگر سطح خاک تیره باشد و در اثر تماس انگشتان در عمق یک سانتیمتری رطوبت احساس شود دلیل بر وجود رطوبت کافی در اطراف ریشههاست ولی وقتی سطح خاک خشک و رنگ آن روشن است باید گلدان را آبیاری کنید.
- وزن گلدان نیز شاخص دیگری برای تعیین زمان آبیاری میباشد.
- با مشاهده برگ گیاهان آپارتمانی، در صورتی که حالت افتاده داشته باشند و یا به هنگام لمس، چرب به نظر آیند از علایم بارز تشنگی این گیاهان است.
- با استفاده از وسائل رطوبتسنج خاک نیز میتوان نیاز آبی گلدان را تشخیص داد که اخیراً نوع کامپیوتری آن نیز در بازار موجود است. نحوه کار بدین شکل است که رطوبتسنج را در خاک گلدان فرو نموده، در صورتی که گیاه تشنه باشد با ایجاد صدای مخصوص تشنگی گیاه را اعلام میدارد.
- در مورد فواصل آبیاری در نظر داشته باشید که رکود نسبی رشد گیاه در زمستان نیز در مورد گیاهانی که این دوره رکود را میگذرانند از عوامل تعیین کننده فواصل آبیاری است که با توجه به آن، دفعات آبیاری را باید تقلیل دهید.
نکته عمومی: گیاهان سبد آویزان، بیشتر از گیاهان دیگر در معرض جریان هوا قرار میگیرند و در نتیجه به آبیاری و رطوبت بیشتری نیاز دارند. ارتفاع آنها را طوری انتخاب کنید که پاسخگوی نیازهای آنها باشید.
میزان درجه حرارت مناسب آب
دمای آب مصرفی گیاهان آپارتمانی اهمیت بسیار زیادی دارد.
- آبی که به گیاه میدهید باید حرارتی متناسب با محیط داشته باشد. مراعات این مسأله خصوصاً در فصل زمستان باید بیشتر مورد توجه باشد.
- آبیاری با آب سرد باعث ایجاد شوک در پارهای از گیاهان میگردد که زردی برگها و ریزش ناگهانی آنها از علایم آن است.
توجه! پس در زمستان از آبیاری گلدانها با آبی که درجه حرارتش کمتر از ۵ درجه سانتیگراد است جداً خودداری کنید.
- در مورد گیاهان آپارتمانی، مناسبترین درجه حرارت، حدود ۱۶ درجه سانتیگراد (دمای اتاق) است. از این رو بهتر است به روش مناسب دمای آب را به درجه مطلوب رسانده، سپس اقدام به آبیاری نمایید.
- روش ساده در گلخانهها آن است که با ایجاد حوضچه و ذخیره آب در آن، درجه حرارت آب را با دمای گلخانه متعادل نموده، سپس آن را برای آبیاری گیاهان استفاده میکنند.
توجه! از حوضچه مذکور میتوانید برای تبخیر آب در تابستان و بالا بردن درصد رطوبت نسبی هوا و نیز کاهش دمای گلخانه استفاده نمایید.
تقسیمبندی گیاهان آپارتمانی از نظر رطوبت هوا
گیاهان آپارتمانی را میتوان از نظر نیاز به رطوبت هوا، به چند دسته تقسیم کرد:
گیاهان طالب رطوبت نسبی زیاد
که در رطوبت نسبی ۷۵ تا ۹۵ درصد به خوبی رشد میکنند مانند آگلونما، کوردیلین، بنفشه آفریقایی و انواع سرخسها.
گیاهان طالب رطوبت نسبی متوسط
به رطوبت نسبی بین ۵۰ تا ۷۵ درصد نیاز دارند مانند کلرودندرون، برگ بیدی، سانسیوریا، نخل زینتی و سیکلامن.
گیاهان طالب رطوبت نسبی کم
به رطوبت نسبی بین ۲۵ تا ۵۰ درصد نیاز دارند مانند گیاهان گوشتی و کاکتوسها.
اصول و شرایط پرورش گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز به رطوبت هوا
رطوبت زدن (آبپاشی) گیاهان و زمان مناسب آن
رطوبت نسبی در آپارتمانها و منازل در بیشتر نقاط کشورمان و در بعضی فصول به ۲۰٪ تنزل میکند. این امر باعث شدت تعرق گردیده، مقدار زیادی آب از گیاه خارج میشود و گیاه به حالت پژمردگی میافتد. برای جلوگیری از بروز این حالت، علاوه بر آبیاری معمولی میتوانید با پاشیدن آب به صورت اسپری در ساعات گرم روز که حرارت محیط بیشتر است رطوبت نسبی محیط را افزایش دهید.
- پاشیدن آب در هنگام عصر یا شب باعث میشود تا آب بر روی گیاه باقی بماند و تبخیر نشود و از تبادلات گیاه با محیط خارج جلوگیری کند.
توجه داشته باشید که قطرات آب آبیاری و غبارپاشی به جای مانده روی اندام گیاهی، نور آفتاب را مانند ذرهبین از خود عبور داده، باعث ایجاد لکههای سوخته میگردند. از این رو لازم است که غبارپاشی را در سایه انجام دهید.
شرایط به وجود آوردن رطوبت برای گیاهان محتاج به رطوبت
برای اینکه هوایی مرطوب برای گیاهان آپارتمانی فراهم سازید میتوانید به روشهای زیر عمل کنید:
- گلدانها را تا لبه آن در ظرفی محتوی تورب یا خزه مرطوب قرار دهید.
- یا اینکه آنها را در ظرف پر از شن بگذارید این مواد را طوری خیس نگهدارید که آب اضافی در ته گلدان جمع نشود.
گیاهان را روزانه یک یا دو مرتبه با آب سبک آبپاشی کنید ولی این روش را در مورد گیاهانی که دارای برگهای کرکدار و مخملی هستند خودداری نمایید (مانند بنفشه آفریقایی و گلوکسینیا).
از قرار دادن گیاهان در مسیر جریان هوا و در مجاور منبع حرارتی اطاق خودداری نمایید.
بهتر است از گلدانهای پهن و کوتاه برای گیاهان آپارتمانی استفاده نمایید تا با افزایش سطح تبخیر رطوبت بیشتری به برگها برسد.
حتیالامکان گلدانها را در کنار هم قرار دهید تا با ایجاد میکروکلیمای مناسب از عمل تعریق شدید گیاهان جلوگیری شود.
گیاهان آپارتمانی که طالب رطوبت نسبی زیاد و دائمی هستند را در داخل زیرگلدانی بزرگی قرار دهید و در زیر گلدانی تعدادی سنگ ریزه ریخته و به آن آب اضافه نمایید و به منظور جلوگیری از باتلاقی شدن خاک گلدان دقت نمایید که ته گلدان با آب در تماس نباشد.
مواد مضر در آب و خاک
آب لولهکشی شهرها معمولاً دارای مقدار قابل توجهی فلوراید است که برای بعضی از گیاهان مانند دراسنا، سجافی و مارانتا زیانآور است و استفاده مکرر از آن باعث ایجاد لکههای قهوهای بر روی برگها یا سوختگی نوک برگها میگردد. برای جلوگیری از بروز صدمات فلوراید، باید نکات زیر را مراعات کنید:
1- در صورت امکان بهتر است از آب باران، برف، چاه و چشمه برای آبیاری استفاده کنید.
2- اسیدیته خاک را در صورتی که برای گیاه مضر نباشد بین 6 تا 6/5 ثابت نگهدارید زیرا در این pH، فلوراید، قابل جذب برای گیاهان نیست.
3- از به کار بردن کود سوپرفسفاتی که حاوی مقدار زیادی فلوراید است خودداری کنید.
کلر نیز که برای ضدعفونی آب شهرها به کار میرود برای گیاهان مضر میباشد. برای برطرف نمودن اثرات سوء این ماده نیز بهتر است آبپاش را از آب پر کرده، مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در محلی قرار دهید تا کلر آن خارج گردد.
- سرخس، از جمله گیاهان آپارتمانی بسیار حساس نسبت به کلر است. در این گیاه کلر پس از تبخیر، روی سطح برگها باقی میماند و باعث قهوهای شدن برگهای آن میشود.
- میدانید آبی که به منظور آبیاری به گلدان داده میشود دارای مواد شیمیایی مختلف به صورت محلول میباشد که همه آنها برای گیاه مناسب نیستند.
توجه! تجمع املاح آب در اطراف و لبه گلدان و نیز سطح خاک (شوره زدن) را از علایم وجود املاح مضر در آب بدانید.
گیاهان جوان و در حال رشد معمولاً قادر به جذب تمام املاح نیستند و در نتیجه، به مرور زمان بر تراکم املاح در خاک اضافه شده و به گیاه صدمه میرساند.
توجه! پوسیدگی ریشه، ریزش برگ، ضعیف شدن گیاه و پژمردگی (با وجود مرطوب بودن خاک گلدان) را باید از علایم وجود املاح مضر در آب دانست.
- با آبیاری صحیح و دادن کود مناسب میتوانید خاک را تا حدی از نظر نمکهای محلول اصلاح کنید. ولی بهتر است هر دو یا سه ماه یکبار خاک گلدان را شستشو نمایید تا نمکهای زیانآور از دسترس گیاه خارج شود.
- برای این کار گلدان را در ظرف آبی فرو ببرید تا خاک گلدان از آب اشباع شود و هنگامی که دیگر حباب هوا از خاک خارج نشد (حدود ۳۰ دقیقه) آن را از ظرف بیرون آورده، در محلی قرار دهید تا آب اضافی از زهکش آن خارج گردد.
اصول و شرایط پرورش گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز خاکی
ضدعفونی خاک
معمولاً خاک گلدان، دارای باکتریها و قارچهای مختلفی است که بعضی از آنها برای گیاهان زیانآورند و موجب بیماری سپس مرگ گیاه میشوند. در این حال لازم است خاک گلدان را ضدعفونی نمایید.
pH خاک
pH یا اسیدیته خاک، به طور غیر مستقیم در رشد گیاه مؤثر میباشد. pH بر روی خواص فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاک تأثیر دارد. pH مورد نیاز گیاهان زینتی بین 4 تا 7 است. گیاهان آهکگریز را میتوانید در pH بین 4 تا 6 و سایر گیاهان که از تنوع بیشتری نیز برخوردارند در pH بین 6.5 تا 7 (خنثی) پرورش دهید.
- در خاکهای قلیایی یا خنثی، پارهای از عناصر کم مصرف جذب میگردند. در نتیجه بسیاری از گیاهان به کلروز (زردی) مبتلا میشوند .
- این کمبود در گیاهان گلدانی داخل گلخانهها بسیار رایج است.
- بر عکس خواص بیولوژیکی خاک، عمل نیتریفیکاسیون، تثبیت ازت هوا و فعالیتهای میکروبی و تجزیه مواد آلی در pH بین 7 و 8 بسیار فعال است و در pH اسیدی کندتر میگردد. بنابراین گیاهانی را که در خاکهای اسیدی کاشتهاید باید به طور مرتب با کودهای محلول آبیاری کنید تا کمبود آنها جبران گردد.
- برای تعیین pH خاک گلدان میتوانید به یکی از دو روش زیر عمل نمایید:
استفاده از کاغذهای مخصوص رنگی (کاغذ تورنسل) که در بازار موجود است. در این روش مقداری خاک مورد نظر را در آب مقطر حل کنید و کاغذ رنگی را در آن وارد کنید. کاغذ بلافاصله تغییر رنگ داده، مقدار pH را در عرض نیم دقیقه نشان میدهد.
با استفاده از دستگاه pH متر دستی نیز میتوانید به راحتی میزان pH خاک گلدان را مشخص نمایید.
گیاهان گریزان از آهک و گیاهان آهکدوست: میدانید که هر گیاهی در pH خاصی قادر به ادامه زندگی است از این نظر گیاهان به دو دسته تقسیمبندی میشوند:
گیاهان آهکگریز: این گیاهان در خاکهای فاقد گچ و آهک یعنی در خاکهای اسیدی رشد میکنند و به طور کلی گیاهان آپارتمانی که گلشان مورد توجه است خواهان خاکهای اسیدی هستند.
ترکیب مناسب خاک گلدان برای این قبیل گیاهان را میتوانید به این ترتیب آماده کنید. ۱ واحد تورب+نیم واحد کمپوست+نیم واحد خاکبرگ
گیاهان آهکدوست: این قبیل گیاهان را میتوانید در خاکهای آهکی یا قلیایی کشت نمایید و با آب معمولی آبیاری کنید.
ترکیب مناسب خاک گلدان برای گیاهان آهکدوست را به این ترتیب آماده نمایید:
۱ واحد ماسه+یکسوم واحد خاک تازه باغحه+یکسوم واحد خاکبرگ
علایم ظاهری گل از نظر نامناسب بودن خاک
گیاهان آپارتمانی با توجه به خاکی که در آن رشد و نمو میکنند میتوانند عکسالعملهای مختلفی از خود نشان دهند که میتوان آن را دال بر مناسب و یا نامناسب بودن وضع خاک دانست.
- در خاکهای سنگین رسی معمولاً انتشار ریشه در خاک به سختی صورت میگیرد و آب از قسمتهای فوقانی به راحتی به ته گلدان نمیرسد و در صورتی که خاک کاملاً غرقاب شده باشد به علت نگهداری طولانی آب احتمالاً ریشهها خفه میشوند و آثار پژمردگی بر روی گیاه مشاهده میشود.
- در خاک سنگین، اگر آبیاری مدتی به تعویق افتد چون در مدت خشکی بین خاک و جداره گلدان فاصله ایجاد میشود به هنگام آبیاری، آب تماماً از این شکاف عبور کرده، از سوراخ انتهای گلدان خارج میشود و عملاً مورد استفاده گیاه قرار نمیگیرد.
- در خاکهای شنی گیاه به طور استوار در خاک گلدان قرار نمیگیرد و آب و مواد غذایی محلول در آن نیز بلافاصله از انتهای گلدان خارج میگردد. در چنین حالتی نیز به علت کمبود مواد غذایی و زود خشک شدن خاک، گیاه موجود در گلدان وضعیت مطلوبی نخواهد داشت.
توجه! وضعیت وقتی مطلوب خواهد بود که خاک دارای ترکیب مناسبی از خاک سبک و سنگین باشد که البته این ترکیب با توجه به نوع گیاهان متفاوت است.
- فقیر یا غنی بودن خاک از مواد غذایی معدنی (نظیر پتاسیم، فسفر، ازت، منیزیم، آهن و کلسیم) و آلی (بقایای گیاهان و جانوران) عامل مهمی در وضع ظاهری و رشد و نمو گیاهان آپارتمانی است که با افزودن کودهای حاوی این مواد، باید نسبت به رفع کمبود، اقدام کنید.
- وجود مواد آلی در خاک، سبب جذب آب و انجام فعل و انفعالات شیمیایی در آن میشود و مواد مورد نیاز را به گیاه میرساند.
- افزایش میزان مواد آلی در خاک معمولاً باعث تیرگی رنگ گیاه میشود.
- علاوه بر این درجه اسيديته (pH خاک) به گیاهانی امکان رشد و نمو میدهد که بتوانند در آن درجه به فعالیت خود ادامه دهند.
- وضعیت خاک از نظر زهکشی گلدان نیز حائز اهمیت است زیرا جمع شدن آب در ته گلدان، موجب لجنی شدن خاک میشود و گسترش و فعالیت ریشهها را محدود میکند و در نتیجه رشد گیاه دچار اختلال میگردد.
سازگار کردن گیاه با محیط جدید
هنگامی که گیاه آپارتمانی را از گلفروشی یا گلخانه به منزل منتقل میکنید مدتی طول میکشد تا گیاه با محیط جدید سازگار شود که این دوره را «دوره سازگاری» میگویند.
این عوارض را ممکن است در بدو امر در گیاه ببینید:
برگهای گیاه در مقایسه با شرایط گلخانه، آب بیشتری از دست میدهد و ریشه گیاه قادر به جذب سریع آب و جانشین نمودن آب از دست رفته نیست. این امر ریزش گلها و برگها را در هفته اول به دنبال دارد.
افزایش یا کاهش نور محیط جدید در مقایسه با محل اول گیاه، عامل دیگری برای زرد شدن و ریزش برگها در هفته اول است.
با دستورالعملهای زیر میتوانید میزان سازگاری گیاه با محیط جدید را افزایش دهید:
در هفته اول در آبیاری گیاه با توجه به نیاز آن غفلت نورزید تا ریشهها بتوانند کمبود آبی را که گیاه از دست میدهد جبران کند.
برگ پارهای از گیاهان را به منظور کاهش تعریق گیاه با آب اسپری کنید.
گلدان را در روزهای اول در محیط نسبتاً خنک (۱۳ تا ۱۶ درجه سانتیگراد) نگهداری کنید. این عمل باعث تقلیل فعالیت گیاه و در نتیجه، موجب کاهش تعریق و تبخیر آب میگردد و به سازگاری گیاه کمک میکند.
از تابش مستقیم نور خورشید به گیاه جلوگیری کنید حتی اگر گیاه نور دوست باشد؛ زیرا نور مستقیم موجب ازدیاد فعالیت گیاه شده، در نتیجه به آب بیشتری احتیاج پیدا میکند.
از دادن کود به گیاه، تا سه ماه بعد از خرید خودداری نمایید زیرا در هنگام خرید به اندازه کافی کود در گلدان وجود دارد. از طرفی در اثر تغییر شرایط محیط، رشد گیاه قدری کاسته میشود و در نتیجه به مواد غذایی کمتری نیاز دارد.
سازگاری گیاه با توجه به رشد در زمان سازگاری
هنگامی که گیاهان آپارتمانی را مدتی در محیط خانه یا گلخانه (در شرایط یکنواخت) پرورش و نگهداری نمودهاید با توجه به اینکه گیاه با محیط موجود سازگاری نموده است تغییر محیط زندگی احتمالاً عوارض و صدماتی را بر آن وارد میسازد.
- برای مثال تغییرات ناگهانی دما باعث افتادن برگها و پژمرده شدن گیاه و حتی مرگ آن میشود و اصولاً سختترین محیط برای گیاهان آپارتمانی مکانی است که دمای متغیری در طول شبانهروز داشته باشد. البته اختلافات کم دما معمولاً مشکل خاصی ایجاد نمینماید زیرا در طبیعت نیز دما در شب پایینتر از روز است.
منبع: کتاب پرورش گیاهان آپارتمانی 1، شاخه کاردانش، گروه تحصیلی کشاورزی، 1391